Sofie Vissers School Gisteren, 15:02

Leestijd: 7 minuten

De rebelse leerrechtambtenaar: ‘Ik kijk niet naar wat níet lukt, maar naar wat wél kan’

Officieel is ze leerplichtambtenaar, maar Desiree Kelderman noemt zichzelf leerrechtambtenaar. Dat verschil is voor haar essentieel. “Een leerplichtambtenaar kijkt vooral naar aanwezigheid op school en naar wat er volgens de letters van de wet moet gebeuren als een kind er niet is. Ik kijk juist naar het grotere geheel.”

Uit onderzoek van oudervereniging Balans blijkt dat er in het schooljaar 2022/2023 naar schatting 70.000 thuiszittende leerlingen waren. Thuiszitters zijn een symptoom van de onderliggende problemen in het onderwijs. Om tot een werkelijke oplossing te kunnen komen, moet volgens Balans het roer om. Met leerrecht, het borgen van de zorgplicht van scholen en een onderwijssysteem wat recht doet aan verschillen tussen kinderen en jongeren. 

Wat kan er wél?

Desiree Kelderman: “Als leerrechtambtenaar kijk ik niet alleen naar het kind, maar ook naar de context: het gezin, de school en de hulpverlening die betrokken is. Samen onderzoeken we: wat kan er wél? Voor mij staat het recht op ontwikkeling centraal.”

Volgens Desiree betekent dat dat ze met alle partijen kijkt hoe ze kan voorkomen dat een kind volledig uitvalt. “Niet alleen in de zin van: geen school meer, maar vooral in de zin van: hoe blijft een kind zich ontwikkelen? Soms is dat binnen de schoolmuren, soms tijdelijk daarbuiten. Door te verbinden, samen te werken en het lef te hebben om buiten de gebaande paden te kijken, ontstaat er ruimte voor beweging en perspectief.”

Rebelse leerplichtambtenaar

Ze noemt zichzelf een rebelse leerrechtambtenaar. Niet omdat ze tegen de systemen van onderwijs of leerplicht is, maar omdat ze wil laten zien dat het anders kan. “Ik laat me niet snel tegenhouden door een nee. Dan stel ik de vraag: waarom eigenlijk nee, waar staat dat dan, en hoe maken we er een ja van?”
Haar manier van vragen stellen komt voort uit verwondering. “Om de context te begrijpen vanuit het perspectief van ouders en kind. Dat kan soms confronterend zijn, want iemand moet de vragen stellen die vaak blijven liggen als het stilvalt in een groot overleg. Voor mij is dat niet aanvallend bedoeld, maar nodig om beweging te creëren.”

Desiree gelooft dat het pad van een kind nooit volledig vastligt. “Soms vraagt het om vertrouwen, om ruimte geven en begeleiden, ook als dat pad onverwachte bochten maakt. Juist daar, in die ruimte, ontstaan vaak de mooiste verrassingen in de ontwikkeling van een kind.”

Stigma

Toch merkt ze dat haar werk niet altijd makkelijk begint. “Door het stigma van ‘leerplichtambtenaar’ sta ik soms al met 3-0 achter. Scholen zeggen nogal eens tegen ouders of leerlingen: ‘Pas op, anders schakelen we leerplicht in en krijg je een boete.’ Dan kom ik binnen, en is het hard werken om dat beeld te doorbreken. Maar dat vind ik ook een uitdaging.”

Wat haar helpt, is transparantie. “Ik ben doortastend, soms confronterend, maar altijd met oog voor de ontwikkeling van het kind. Ik zeg wat ik doe en ik doe wat ik zeg. Dat geeft vertrouwen bij ouders, scholen en hulpverlening. Vaak hoor ik terug dat ze blij zijn met mijn aanpak, omdat ik helder, eerlijk en duidelijk ben. Misschien is dat wel mijn rebelse kant: laten zien dat het wél kan, mét oog voor ouders én voor het kind. Ook wanneer ik degene ben die tegen de stroom in vooruitloopt.”

Het verhaal van Joris

Een voorbeeld dat Desiree altijd is bijgebleven, is dat van Joris, een jongen van 15 die kampte met angsten en depressieve klachten. “School voelde niet meer veilig voor hem. Zijn verzuim liep op, thuis namen de spanningen toe, en uiteindelijk trok hij zich helemaal terug op zijn kamer. Zijn ouders maakten zich grote zorgen en wisten niet meer waar ze terecht konden.”

Desiree organiseerde een groot overleg, maar gaf Joris zelf de keuze of hij erbij wilde zijn. “Hij koos ervoor om niet aan tafel te zitten, maar wilde wél vooraf even met zijn moeder en mij praten. In dat gesprek stelde ik hem vragen: wat wil jij? Waar zie jij nog mogelijkheden? Hoe zie jij jouw ontwikkeling? Dat was voor mij de sleutel.”

In het overleg met school draaide ze de blik om: niet kijken naar wat níet lukte, maar naar wat wél kon. “Uiteindelijk kreeg Joris een aangepast programma en therapie. Het bleek dat drie dagen school te veel was, dus legden we de focus niet langer op aanwezigheidsplicht, maar op zijn herstel en persoonlijke groei. Stap voor stap werkte hij aan zijn zelfvertrouwen en ontdekte hij nieuwe passies, zoals tekenen en ontwerpen.”

Het werkte. “Langzaam kwam er weer rust in het gezin, en Joris begon zelfs weer vragen te stellen over leren en zijn toekomst. En het allermooiste: nu jaren later werkt hij in een tattoo shop. En ja, ik ben daar natuurlijk klant geweest.”

“We zijn te protocollair geworden”

Hoewel ze veel mooie resultaten ziet, is Desiree kritisch op het huidige systeem. “Ik ben niet tegen leerplicht of onderwijs, maar ik vind dat we tegenwoordig veel te protocollair werken. We proberen iedereen in vakjes te stoppen waar ze in zouden moeten passen. De systemen zijn ooit met goede bedoelingen bedacht, maar inmiddels behoorlijk verouderd. Onze maatschappij is veranderd, er is veel meer ruimte om te zijn wie je bent en om verschillende routes te kiezen. Alleen de systemen bewegen daar nog niet flexibel genoeg in mee.”

Volgens haar is vertrouwen de basis. “Ik leg het vaak zo uit: stel je voor dat een stoplicht soms net wat langer groen of oranje blijft. Dan ontstaat er meer ruimte om mee te bewegen. En precies dát is wat kinderen vaak nodig hebben: ruimte om op hun eigen tempo en manier in ontwikkeling te blijven.”

Geld bepaalt een gesprek

Wat Desiree het meest raakt, is hoe vaak geld een gesprek bepaalt. “Te vaak hoor ik in overleggen: ‘Wie gaat dit betalen?’ En precies dát haalt alle energie uit het gesprek. Het pijnlijkste vind ik dat ouders dan vaak stilvallen. Zij hebben geen grip op die geldstromen, en toch worden ze er middenin gezet. Het gesprek gaat niet meer over wat hun kind nodig heeft, maar over geld. Terwijl het juist zou moeten gaan over: hoe zorgen we dat een kind gezien, gehoord en in ontwikkeling blijft?”

Ze zou willen dat het systeem andersom werkt. “Eerst samen aan de tekentafel om een plan te maken dat écht werkt voor het kind. Dát moet leidend zijn. En pas daarna zou de vraag over financiering mogen komen. Of beter nog: dat de overheid dit zo inricht dat ouders er helemaal niet meer tussen komen te staan.”

Tips

Desiree heeft een paar belangrijke tips voor ouders die met leerplicht te maken krijgen. “Wees niet bang om vragen te stellen. Leerplichtambtenaren worden vaak gezien als iemand die alleen komt handhaven, maar in de kern gaat het om samenwerking. Hoe eerlijker je bent, ook over de lastige dingen, hoe beter we samen kunnen zoeken naar wat wél mogelijk is.”

Daarnaast adviseert ze om je goed voor te bereiden. “Noteer van tevoren wat je wilt zeggen en welke vragen je hebt. Gesprekken kunnen emotioneel beladen zijn, en dan helpt het om jouw punten op papier te hebben. Zo houd je de regie.”

En vooral: vraag om duidelijkheid. “Wat wordt er van jou verwacht? Welke stappen worden gezet? En wie doet wat? Zo houd je overzicht in een proces dat soms heel ingewikkeld voelt. Onthoud dat je als ouder niet tegenover leerplicht hoeft te staan, maar naast. Samen kijken we naar de ontwikkeling van jouw kind, dat is uiteindelijk het doel.”

Desiree is te vinden via haar website of op Instagram.