Laurien Bleeker School Vandaag, 13:01

Leestijd: 4 minuten

Docent Els laat haar leerlingen een hele les kletsen: ‘Jongeren praten niet over dingen die ertoe doen’

Docent Els van Barneveld (41) geeft verschillende lessen aan eerstejaars op de middelbare school, van kader tot vwo. Wat haar elke dag weer opvalt is dat de leerlingen niet meer écht met elkaar praten. Wel over koetjes en kalfjes, maar niet over grotere thema’s zoals vriendschap, liefde of pesten. Daarom laat zij haar leerlingen een hele les alleen maar kletsen in de klas.

Burgerschap

“Sinds drie jaar geef ik het vak burgerschap. Daarin gaan we aan de slag met het leven zelf: hoe ga je met elkaar om? Wat vind je belangrijk? Wat betekent vriendschap, familie, geld? Het zijn grote vragen, die in het klaslokaal verrassend klein en stil kunnen blijven. Want jongeren praten wel, maar vaak niet met elkaar. Of in elk geval: niet over de dingen die ertoe doen.

Ik ben in opleiding als docent omgangskunde, volgend jaar ga ik ook levensbeschouwing geven op een andere school. Alles in mij is gericht op ontmoeting, verbinding. Maar als ik hoor wat leerlingen zeggen tijdens een mentorles of individueel gesprek, merk ik dat veel kinderen het simpelweg niet gewend zijn om met een volwassene écht te praten. Ze weten niet hoe. Ze hebben letterlijk de woorden niet. Vragen stellen, doorvragen, jezelf uiten: het voelt ongemakkelijk. En ze zijn bang. Bang dat anderen boos worden, dat ze iets verkeerds zeggen, dat ze ‘gecanceld’ worden.

Kletsen in de klas met Het Burgerschapsspel

Dat is ook de reden waarom ik Het Burgerschapsspel heb ontwikkeld. Een kaart- en bordspel waarmee je in de klas op een veilige manier in gesprek kunt over maatschappelijke thema’s. Want wat als je het ergens niet over eens bent? Hoe spreek je je dan uit, zonder dat je wordt uitgelachen of buitengesloten? Hoe oefen je in het formuleren van een mening zonder meteen in conflict te raken?

Ik ben jarenlang anti-pestcoördinator geweest. Ik heb van dichtbij gezien hoe snel dingen kunnen escaleren in vriendschappen, in groepsvorming. En hoe kwetsbaar jongeren vandaag de dag zijn. Als je iets verkeerd zegt, belandt het in no time online en dan kijkt niet alleen je klas mee, maar de hele school en waarschijnlijk je sportteam of tekenclub ook. De wereld is hard voor kinderen die hun stem proberen te vinden.

Daarom geloof ik zo sterk dat we, juist als volwassenen, kinderen moeten helpen met oefenen. Oefenen in uitspreken, luisteren, reageren. En vooral: leren dat het oké is als je iets nog niet weet, als je je woorden zoekt. Als je fouten maakt. Want alleen door te oefenen, word je er beter in.

Hoe vond je deze les?

In mijn lessen probeer ik daarom altijd manieren te vinden waarop leerlingen zich veilig voelen. Ik laat ze werken in groepjes met wie ze zich prettig voelen. We kletsen in de klas over echte dingen: wat betekent vriendschap voor jou? Wat betekent familie? Wat vind jij belangrijk in het leven? En aan het einde van de les vraag ik altijd: hoe vond je deze les?

Wat ik dan terugkrijg, is zó waardevol. ‘Ik vond het fijn om eindelijk eens écht te praten en de mening van anderen te horen.’ Ze willen het wél, maar ze weten vaak niet hoe.

Dat motiveert me enorm. Ik heb het spel inmiddels drie keer in een schooljaar ingezet, steeds één keer per periode. Maar het liefst zou ik in de kennismakingsfase al beginnen, in de eerste periode. Dan leg je een basis voor een klas. Dan kan je als docent groepsdynamiek sturen en leerlingen uitnodigen om met elkaar in gesprek te gaan. Dan wordt het normaal om te praten. En dat werkt door: in de klas, op het schoolplein en online.

Dit kan thuis ook

En ja, ik doe dit thuis ook. Mijn dochter is 11, volgend jaar gaat ze naar de middelbare school. Als er vriendinnen zijn, leg ik het spel op tafel. We kletsen, ik stel vragen. Het is nooit ongemakkelijk. Ouders kunnen dit zó thuis doen. Gewoon vragen stellen: ‘Hoe doen jullie dat in de vriendengroep?’ ‘Als er ruzie is, hoe lossen jullie dat op?’ Het gesprek aangaan, zonder oordeel, met nieuwsgierigheid.

Want praten, dus écht praten, dat leer je niet vanzelf. Dat moet je oefenen. En daarbij kunnen wij als opvoeders, leerkrachten, ouders en begeleiders het verschil maken.”

‘Ik ben mijn gymspullen vergeten!’ Hoe docent Bart Heinsbroek hier korte metten mee maakt