Lisette Gerbrands Mentale gezondheid Vandaag, 15:02

Leestijd: 6 minuten

Elsbeth Kuysters: ‘Mijn dochter Sara (17) had een doodswens, maar we hielden contact en hoop’

“Sara was een heel gevoelig meisje. Ze was prachtig, van binnen en van buiten. Een meisje dat vaak meer verantwoordelijkheid droeg dan paste bij haar leeftijd. Ze voelde feilloos de sfeer om zich heen: elke stilte, elke spanning, leek ze te proeven. Toch was ze vrolijk, levendig en temperamentvol, een pittig dametje. Zo iemand waarvan je zou denken: alles zit haar mee.”, aldus Elsbeth Kuysters, moeder van Sara die op 17-jarige leeftijd een doodswens had en overleed aan euthanasie.

In 2024 waren er 1.878 suïcides in Nederland. Dat blijkt uit cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie (CANS). Hoewel het suïcidecijfer per 100.000 inwoners stabiel blijft, blijft het aantal suïcides onder jongeren tot 30 jaar zorgelijk hoog. Elsbeth: “Natuurlijk had ik een andere afloop gewild, maar Frans en ik hebben als ouders Sara ook in haar waarde gelaten.” Dinsdag is Elsbeth namens de stichting Saarisnietgek bij de Troonrede.

Geheim verdriet

Voor ons als ouders leek alles normaal. De zorgen die er soms waren, leken gewoon bij de puberteit te horen: de zoektocht naar zelfstandigheid, het loskomen van je ouders. Maar achter haar stralende buitenkant schuilde een geheim verdriet. Al vanaf haar tiende worstelde ze met gedachten over de dood, een zware schaduw die ze niet liet zien. Niet dat ze suïcidaal was, maar ze piekerde wel veel.”

“Een moment dat me altijd is bijgebleven, was tijdens een survivaltocht met school. Toen ik haar met de bus zag vertrekken, keek ze me aan met een blik die ik niet kon plaatsen, maar die me diep raakte. Op de vierde dag belde de mentor ons: Sara was dagelijks flauwgevallen. Ze viel nooit eerder flauw, en klasgenoten vertelden ons achteraf dat het leek alsof ze aan de haren achterover werd getrokken. Het was een eerste teken dat er meer speelde dan wij dachten. Het is niet meer goed gekomen met Sara, kennelijk heb ik dat bij het uitzwaaien op een diep niveau gevoeld.”

Levenseindekliniek

Via de huisarts kwam ze bij een praktijkondersteuner terecht, met een klachtenlijst waarin ook een depressieschaal zat. Ik zat in de wachtkamer, want ze wilde nooit dat wij erbij waren. Tot ik erbij geroepen werd. Toen hoorden wij pas dat ze al heel lang suïcidale gedachten had. Ze kon het eerder zelf niet uitspreken, ze was toen bijna zestien jaar.

“Ze kwam in een lang zorgtraject, van specialistische hulp tot gesloten opname. Niets hielp, ze ging alleen maar achteruit. Uiteindelijk wilde ze stoppen met de behandeling. Toen sprak Sara het uit: een ultieme doodswens. Ondraaglijk lijden. We hebben toen twee sporen bewandeld: haar psychiater meldde haar aan bij de Levenseindekliniek, ook al wisten we dat de kans klein was op euthanasie, want daar zitten experts die het gesprek aangaan over leven en dood. Zolang er gesprek is, blijft er hoop. Omdat ze op de wachtlijst terechtkwam, is dat gesprek er nooit gekomen. Het andere spoor was toch kortdurende interventies doen om te kijken of iets haar nog zou kunnen helpen. Sara ging daarin volledig mee.”

Waardig sterven

“Sara woonde inmiddels zelfstandig in Breda met een strakke zorgstructuur om haar heen. Op een vrijdag belde de psychiater: Sara was niet verschenen bij een afspraak. We troffen haar aan in slechte staat en hebben haar meegenomen naar huis. Ze wilde de volgende dag terug naar haar kamer, maar ik zei: ‘Sara, dat kan niet. Punt één: je voelt je niet goed van de medicijnen. Punt twee: het is veel te warm op die zolderetage. Kom dit weekend thuis tot rust en dan kijken we hoe de week loopt.’

Zelfgekozen einde

We hebben een superfijn weekend gehad. Ze was dankbaar dat ze thuis was, bij Liesje, de kat. Liesje en Sara waren twee handen op één buik. Op zondagavond rond elf uur kwam Liesje naar beneden, terwijl ze normaal altijd bij Sara bleef. Achteraf bleek volgens de schouwarts, dat het moment van haar overlijden te zijn geweest.

We gingen naar boven en troffen haar aan, halfzittend op de bank. Niet eng, maar vredig. Toen mijn man en ik later bij haar mochten liggen zei ik tegen haar: ‘Sara, het is je gelukt, zo waardig mogelijk sterven. Niet op de manier zoals jij met euthanasie wilde, maar het is je gelukt.’ Ze was toonbaar, aaibaar, en ze hoefde het huis niet uit.

Voor mij voelt haar overlijden als een zelfgekozen einde. We hebben haar in een rieten mand gelegd en gewikkeld in doeken, zoals men bij spirituele momenten vroeger deed. We zongen samen een Hebreeuws lied. Ze was een wijze jonge vrouw. Ook al was ze dood, ik dacht: wat ben je mooi. Daarna hebben we haar toegedekt met roosjes.”

In verbinding

“Natuurlijk had ik een andere afloop gewild, maar we hebben haar ook in haar waarde gelaten. Ze was zeventien. Ze had vaker op een gesloten afdeling gezeten. Wij wilden haar niet opnieuw achter slot en grendel zetten, want dan verlies je haar echt, dan is er geen verbinding meer. Het was juist belangrijk om in contact te blijven. Zolang we contact hielden, was er hoop, hoe klein ook. En Sara ging daarin mee.

Ik durf te zeggen dat we als gezin geheeld zijn. We hadden meer contact dan ooit, juist in die periode. Ik zei tegen Sara: ‘Ik hoop dat het niet nodig is, maar hoe denk jij over begraven of cremeren?’ Omdat we er open over spraken, gaf dat rust. Het is vreemd om met de dood van je kind bezig te zijn, want je wil dat ze opgroeit tot een evenwichtig persoon die hindernissen leert nemen. Maar de wereld is niet maakbaar. Je moet navigeren tussen haar doodswens en dat kleine sprankje hoop.”

Volwaardig leven

“Frans verwoordt het altijd zo mooi: Als je je alleen op het overlijden concentreert, doe je haar geen eer aan. Kijk naar het hele levensverhaal. Het was kort, maar volwaardig. Ze heeft prachtige dingen gedaan. Ik denk dat ze heel trots zou zijn dat wij als gezin zo goed samen zijn gebleven, want dat is niet vanzelfsprekend na zo’n groot verlies. Wij konden elkaar vinden, en dat had haar blij gemaakt.”

Elsbeth Kuysters is psychologe en auteur van het boek Moederhart vol rouw en liefde. Ook ijvert ze gedreven voor een idee van Sara zelf: stimuleer kinderen al op basisscholen tot openheid over hun mentale problemen. Dat doet ze namens de stichting Saarisnietgek.