Sofie Obbens Opvoedadviezen 26 okt 2024, 11:03

Leestijd: 5 minuten

‘Mijn 16-jarige bonusdochter verzorgt zichzelf slecht, wat kan ik doen?’ Stiefexpert geeft antwoord

Het aantal scheidingen neemt nog altijd toe. In 2023 eindigden 24.310 van alle huwelijken in een echtscheiding. Daarom staan we wekelijks stil bij de uitdagingen die gescheiden ouders in hun gezin meemaken. Stiefexpert Marieke Jansen deelt anonieme, persoonlijke ervaringen van haar cliënten. Deze week geeft zij antwoord op de vraag: “Mijn bonusdochter verzorgt zichzelf slecht, zo poetst zij haar tanden maar een keer per dag. Wat kan ik doen?”

Onlangs kreeg Marieke de volgende vraag van een bonusmoeder:

“Ik ben bonusmoeder van twee meiden van 11 en 16 jaar. Naar mijn mening is de persoonlijke verzorging van de oudste niet op orde. Soms poetst ze maar een keer per dag haar tanden, ze ruikt soms naar zweet, doet niet elke dag een schone onderbroek aan en doucht soms maar twee keer per week. Ik maak me echt zorgen om haar. Ik zou het vreselijk vinden als ze bijvoorbeeld gepest wordt omdat ze stinkt. Ik vind dat wij als opvoeders haar moeten beschermen. Eerst geloofde mijn partner niet wat ik hem vertelde, maar toen ik liet zien dat er na een week maar drie onderbroeken in de wasmand lagen, nam hij me iets serieuzer. Mijn partner, haar vader, zit er niet echt bovenop en laat het wat gaan. Hij vindt dat ze zelf maar moet ontdekken dat ze beter voor zichzelf moet zorgen. Hoe moet ik hier als bonusmoeder mee omgaan?“

Het advies van stiefexpert Marieke Jansen:

“Als bonusmoeder is het omgaan met kwesties rond persoonlijke verzorging van een tiener vaak een gevoelige aangelegenheid. Je bevindt je in een uitdagende positie: je wilt helpen, maar je wilt ook de band met je bonusdochter niet in gevaar brengen.

Kinderen in een stiefgezin ervaren vaak loyaliteitsconflicten. Vooral tieners, die in een fase zitten waarin ze hun identiteit vormen, kunnen een innerlijke strijd voelen tussen de biologische ouder en de bonusouder. Kritiek van een bonusouder op hun gedrag kan dit conflict versterken, zeker omdat de vader er minder bovenop zit. De tienerfase is daarnaast cruciaal voor het ontwikkelen van autonomie en een zelfbeeld. In deze periode willen jongeren zelf keuzes maken, zelfs als die keuzes niet altijd rationeel of gezond lijken voor een volwassene. Als je bonusdochter het gevoel krijgt dat haar autonomie wordt aangetast, kan dit leiden tot verzet of terugtrekken. 

Samenwerking is cruciaal

Samenwerking met de vader is van cruciaal belang in het stiefgezin. Conflicten tussen opvoeders, of tegenstrijdige verwachtingen, kunnen het voor de tiener moeilijker maken om zich aan regels te houden. Als er verschillen zijn in normen voor persoonlijke hygiëne, kan dit voor verwarring of verzet zorgen. Ze zullen de ruimte die ze voelen, zeker benutten. Het is van belang om op een goed moment het gesprek aan te gaan met je partner. Wees oprecht nieuwsgierig naar zijn overwegingen en keuzes. Het kan zijn dat hij kiest voor een meer vrijere opvoedstijl dan jij. Bekijk hoe jullie gezamenlijk met het onderwerp willen omgaan. Het is belangrijk dat jullie één lijn trekken over hygiëne, zodat er duidelijkheid is voor de tiener. Daarnaast is het zo dat als de biologische ouder degene is die de hygiëneregels bespreekt, het beter wordt geaccepteerd door de tiener.

Twee opties

Stel dat je er toch niet samen uitkomt. Dan zijn er twee opties, afhankelijk van de relatie die je hebt met je bonusdochter:

1. Kaart het aan bij bonusdochter

Ga op een passend moment met je bonusdochter het gesprek aan. Breng jouw boodschap op een niet-oordelende en zorgzame manier. Het risico bij het aankaarten van persoonlijke hygiëne is dat de tiener zich schaamt of bekritiseerd voelt, wat kan leiden tot defensief gedrag.

Gebruik een ik-boodschap in plaats van een jij-boodschap. Dit zorgt ervoor dat de tiener zich minder aangevallen voelt. In plaats van te zeggen: “Je moet vaker douchen”, kun je bijvoorbeeld zeggen: “Ik merk dat ik me zorgen maak over je persoonlijke verzorging.” 

Sociale normen

Het is belangrijk om te weten dat tieners hun hygiëne ontwikkelen in relatie tot sociale normen en verwachtingen. De oudste dochter van 16 bevindt zich in een leeftijdsfase waarin ze mogelijk minder bezig is met persoonlijke hygiëne, tenzij sociale prikkels zoals vrienden, school of verliefdheden haar gedrag beïnvloeden. Vrienden en sociale situaties spelen een belangrijke rol in hun motivatie om aan zichzelf te werken.

Inspelen op sociale omgeving

Jij maakt je o.a. zorgen over dat ze misschien gepest gaat worden. Je zou dus kunnen inspelen op haar sociale omgeving zonder te direct te zijn. Bijvoorbeeld: “Ik heb gemerkt dat vriendinnen van jouw leeftijd vaak veel aandacht besteden aan hun uiterlijk, hoe ervaar jij dat?” Dit kan haar aanmoedigen om zelf na te denken over haar verzorgingsgewoonten, zonder dat ze zich aangevallen voelt.

Bespreek het onderwerp voorzichtig en zonder te veel kritiek te uiten. Het is belangrijk dat je niet overkomt als een “corrigerende” ouder, maar eerder als iemand die bezorgd is over haar welzijn.

2. Laat het los

Voorkom in ieder geval dat jij de boeman bent en je relatie met haar verslechtert. Soms heeft een tiener simpelweg tijd nodig om te groeien en te leren. Volgens de ontwikkelingstheorie van Piaget gaan kinderen en tieners door verschillende cognitieve fasen waarin hun perspectief op zichzelf en de wereld verandert. Gedragsveranderingen komen vaak geleidelijk. Als zowel je partner als je bonusdochter niet direct willen ingrijpen of veranderen, is geduld belangrijk. Soms moeten tieners de consequenties van hun keuzes ondervinden voordat ze de noodzaak van verandering inzien. Misschien merkt ze zelf dat haar hygiëne invloed heeft op hoe anderen haar benaderen, en dat kan haar motiveren om haar gedrag aan te passen.”

Meer adviezen van Marieke Jansen

Eerder gaf Marieke Jansen al advies aan andere lezers, lees het hier:

• Is het raar dat ik niet van mijn bonuskinderen houd? Stiefexpert geeft antwoord.
• Kinderen te laat naar bed door ex-partner? Stiefexpert geeft advies.
• Op vakantie contact met ex? Stiefexpert geeft advies.

Beluister hier de podcast van Marieke Jansen.