Ruth Smeets Opvoeden Vandaag, 11:02

Leestijd: 4 minuten

Docent Enzo Salatiello (32) ging van zeer moeilijk opvoedbaar naar drie masters: ‘Wat grote mensen over mij opschreven, had mijn toekomst kunnen bepalen’

Van onderwijs voor ‘zeer moeilijk opvoedbare kinderen’ via het vmbo, mbo en hbo naar de universiteit. Enzo Salatiello (32) haalde in de week van zijn 32^e verjaardag zijn derde masterdiploma op. Zijn onderwijspad lijkt haast onmogelijk. Juist daarom pleit hij als leraar voor een andere kijk op het kind achter het dossier en voor hogere verwachtingen.

“Ik heb lang nagedacht of ik mijn verhaal zou delen. De labels, stigma’s en angst maken dat ik het doorgaans liever verbloem. Toch is mijn wil om bewustwording te creëren sterker. Wat grote mensen op papier zetten, is voor veel kinderen levensbepalend. Ik heb het geluk en privilege dat ik mijn jeugd ben ontgroeid, maar het had op veel momenten zomaar anders kunnen lopen.

Verloren zaak

Als kind groeide ik op te midden van heftige ruzies en constante frustraties. Ik kon niet meer thuis wonen en kwam terecht in kindertehuizen en pleeggezinnen. Zo bouwde ik een hard schild om me heen. Op mijn elfde kreeg ik het advies ZMOK-onderwijs, voor ‘zeer moeilijk opvoedbare kinderen’.

Een gz-psycholoog van jeugdzorg schreef in mijn dossier dat ik een ‘zeer instabiele jongen’ was, gevolgd door twintig regels over mijn slechtste kanten. Hij schreef dat ik mezelf overschatte, niet kon omgaan met kritiek en teleurstellingen en dat ik uit was op mijn eigen voordeel. Als je dat leest, is er maar één conclusie: dit is verloren zaak. Het dossier geeft geen enkel toekomstperspectief. Juist daarom is het zo schrijnend.

Een deel van mijn karakter bleek sterker dan al die lelijke dingen. Ambitie hielp me verder, maar werd vaak overschreeuwd door wat er over me werd gezegd. Zeker als kind ga je uit van de autoriteit van ‘grote mensen’. Daardoor ontwikkelde ik aan het begin van mijn volwassen jaren een fatalistische houding. Ik was allang blij dat ik een beetje kon koken, zodat ik de mbo-opleiding tot basiskok kon afronden. Ik dacht: ik kan tenminste één ding. Hoewel ik ook warme mensen om me heen had die zeiden dat ik het wél kon, dacht ik vaak: je zegt dit om mij goed te laten voelen. Alle negatieve feedback woog sterker.

Dossiervorming

Mijn drive om jongeren te helpen hielp me om door te gaan. Als trainer en leraar wil ik kinderen zien zoals ze zijn. Als ik voor mbo niveau-1 klassen sta, zie ik studenten zonder diploma, jongeren uit het buitenland, gedetineerden en tienermoeders. Dan denk ik: ik kan wel oordelen, maar dan ga ik voorbij aan mijn eigen achtergrond. Ik wil hen het gevoel geven dat ze gezien en gehoord worden. Daarmee geef ik mezelf wat ik vroeger miste.

Dossiervorming is meestal negatief. Ergens logisch, want anders moet je als docent of hulpverlener steeds noteren dat iemand op tijd komt en zijn huiswerk maakt. We leven in een wereld waarin we afwijkingen noteren, vaak omdat we denken dat we daar iets mee moeten. Doe je wat er gevraagd wordt, dan kun je door naar het volgende ‘level’. Gaat er iets mis, dan moet dat worden opgelost. Helaas doen we daarmee mensen tekort.

Hoge verwachtingen

Ik gun ieder kind hoge verwachtingen. Of ik nu voor een havo- of mavoklas sta, ik pas mijn onderwijsstijl nauwelijks aan. Dat ene lettertje verschil maakt niet zoveel uit. Iemands houding is veel bepalender dan het schoolniveau. Hard werken loont, ook al is het proces voor de één zwaarder dan voor de ander. Daarom verwacht ik van alle kinderen dat ze ervoor gaan, of ze nu kapper of advocaat willen worden. Ik geloof dat mensen van nature willen leren en buiten hun kaders willen stappen. Gaandeweg leren we dat er belemmeringen zijn, maar die mogen ons nooit weerhouden om onze dromen na te jagen.

Uiteindelijk hoop ik dat we meer inzetten op gepersonaliseerd leren, waarbij ieder kind zijn of haar eigen pad mag bewandelen zonder dat wij dat labelen als hoog, laag of moeizaam. Hokjes waren de afgelopen honderd jaar nodig om groepen te onderwijzen, maar de technologische voorzieningen van nu helpen ons hiervan los te komen. Hoeveel leerlingen volgen niet alle vakken op een ‘lager’ niveau omdat twee vakken hen niet liggen, terwijl ze in de rest zouden uitblinken als ze de kans kregen? Gek genoeg vinden we al snel: als je slim bent, moet je echt alles kunnen. Dat is een heel nauwe benadering van intelligentie.

Kijk verder

Ik ben mijn problematische jeugd ontgroeid en heb deze tegelijkertijd omarmd. Dat gaat met vallen en opstaan. Ik ben er nog niet en ik zal er ook nooit helemaal zijn, maar dat is oké. Ik weet dat mijn verhaal bijdraagt aan ‘survivorship bias’: het is weer zo’n ‘succesverhaal’ waardoor ouders denken dat het wél mogelijk is. Hoe zwaar het echt is, is echter ongekend. Ik hoop vooral dat hulpverleners, leraren en iedereen die met kinderen werkt zich voortaan bij een dossier afvraagt: is dit het hele verhaal of is er meer? Dit kan voor een kind de deur openen naar een ander pad. Belangrijk, want anders wordt mijn verhaal over twintig jaar dat van een volgende Enzo.”