Wilma Groothuis Opvoedadviezen Vandaag, 11:04

Leestijd: 5 minuten

Help, de zomervakantie komt eraan! Zó voorkom je overprikkeling, volgens een orthopedagoog

De zomervakantie komt er weer aan en daarmee ook de vakantiefoto’s op sociale media die je doen geloven dat iedereen met kinderen zen en uitgerust de vakantie doorkomt. Maar het is niet altijd wat het lijkt. Want hoe fijn het ook is om samen te zijn, het feit dat je 24/7 met je kind bent, kan de kans op overprikkeling juist groter maken.

Loes Waanders is orthopedagoog en krijgt juist in deze periode veel vragen over hoe je als ouder zelf enigszins ontspannen blijft in de zomervakantie. Daarom geeft zij aan J/M Ouders haar tips.

Wat is overprikkeling?

“Een prikkel is informatie die binnenkomt via je zintuigen: wat je ziet, hoort, ruikt, voelt en proeft. Maar ook gedachten, pijn, emoties en spanningen zijn prikkels. Je brein verwerkt al deze input grotendeels automatisch. Het filtert wat belangrijk is van wat je mag negeren.

Bij overprikkeling raakt dit filtersysteem overbelast. Je hersenen kunnen de prikkels niet meer goed verwerken of filteren. Je ervaart alles intenser, of het kost je veel meer moeite om alles te blijven volgen. Dat voelt alsof je hoofd volloopt en je geen ruimte meer hebt.

Hoe ontstaat overprikkeling?

We leven in een maatschappij die veel prikkels geeft. Denk aan constante meldingen, sociale media, volle agenda’s en weinig rust. We leven ook dichter op elkaar, met minder ruimte en meer ruis. Je brein is dus sowieso al druk bezig om al die prikkels te verwerken.

Daarnaast verschilt het per persoon hoe gevoelig je bent voor prikkels. Sommige mensen hebben een brein dat minder goed filtert. Denk aan ouders met ADHD of hoogsensitiviteit of mensen die van nature veel opmerken. Ook persoonlijke factoren zoals karakter, perfectionisme of stressgevoeligheid spelen mee. En dan zijn er nog de situatiegebonden omstandigheden, zoals een druk gezinsleven waarin prikkels continu op je afkomen en je jezelf steeds moet reguleren.

Sneller overprikkeld met kinderen

Overprikkeling komt vaker voor als je met kinderen bent. Dat heeft meerdere redenen:

1. Constante zintuiglijke input

Kinderen zijn levendig, maken geluid, bewegen veel en zijn onvoorspelbaar. Die stroom van geluiden, vragen, bewegingen en emoties zorgt voor een constante stroom aan prikkels.

2. Emotionele belasting

Kinderen kunnen zichzelf nog niet reguleren, dus jij moet ze daar grotendeels bij helpen. Dat vraagt geduld, beschikbaarheid en schakelen op verschillende emoties. Je merkt misschien ook dat je binnen een paar minuten van een woede-uitbarsting naar een knuffelmoment kunt schieten.

3. Geen pauzes

Als ouder sta je veel ‘aan’. En in de zomervakantie vallen opvang of school weg. De dag kent geen natuurlijke pauzes meer. Zeker als je al vermoeid aan de vakantie begint, is je buffer snel op. Je start dan eigenlijk met een halflege batterij. Hierdoor is het moeilijker om flexibeler om te gaan met uitdagingen zoals huilende kinderen tijdens een file onderweg in de auto naar Frankrijk.

4. Innerlijke triggers

Soms raak je als ouder overprikkeld, niet alleen door wat er op dat moment gebeurt, maar ook doordat een situatie iets ouds in jou raakt. Dat noemen we een innerlijke trigger. Een trigger is eigenlijk een soort snelkoppeling in je brein. Bepaald gedrag van je kind – bijvoorbeeld als je kind jou negeert of boos wordt – roept onbewust een oud gevoel of oude overtuiging op. Misschien had jij vroeger het gevoel dat je niet gehoord werd. Of dat je alleen gewaardeerd werd als je braaf of behulpzaam was. Als je kind dan iets doet wat haaks staat op die ervaring, voel je dat niet alleen in het nu, maar merk je ook dat oude gevoel van vroeger.

Zonder dat je het doorhebt, reageer je dan niet alleen op je kind, maar ook op die oude pijn. Je raakt sneller emotioneel, boos of machteloos. En dat extra laagje stress maakt dat je brein nóg minder ruimte heeft om prikkels te verwerken. Zo versterkt een innerlijke trigger de overprikkeling.

Hoe merk je dat je overprikkeld bent?

Overprikkeling kan zich op allerlei manieren uiten:

• Vermoeidheid of hoofdpijn;
• Prikkelbaarheid;
• Emotionele uitbarstingen;
• Fysieke onrust of het gevoel dat alles ’te veel’ is.

Tips om overprikkeling te voorkomen

Gelukkig zijn er een aantal dingen die je kunt doen om overprikkeling te voorkomen:

1. Herken je triggers

Sta stil bij wat bij jou voor overprikkeling zorgt. Zijn het harde geluiden? Het idee dat je alles perfect moet doen? Of raakt het gedrag van je kind iets ouds in jou? Alleen al herkennen wat jou triggert, geeft ruimte. Wil je hier meer zicht op krijgen? In mijn boek De ontspannen ouder neem ik je daar stap voor stap in mee.

2. Bouw momenten in voor jezelf

Probeer tijdens de dag momenten voor jezelf in te plannen zodat jij kunt opladen. Dit deelde een moeder uit mijn praktijk met mij: ‘Op de camping zorg ik altijd voor een korte break in de middag. Even wandelen of een korte meditatie helpt mij direct resetten. Ik ben net een spons en dat moment voorkomt dat ik aan het einde van de dag ontplof.’

Ben je alleen met je kinderen? Dan werkt een ademhalingsoefening of een activiteit waarbij je zelf kunt ontspannen ook goed. Denk bijvoorbeeld aan dansen op muziek of fietsen met je kinderen. Hoe meer jij aan je kind laat zien dat zelfzorg erbij hoort, hoe meer ze automatisch leren dat dit belangrijk is. 

3. Communiceer duidelijk

Je kunt heel goed aan je kind uitleggen waarom je soms een moment voor jezelf nodig hebt. Juist als je je schuldig voelt omdat je even geen knuffels meer kunt verdragen. Bijvoorbeeld: ‘Ik ga even wandelen om mijn batterij op te laden, dan wil ik daarna graag weer met je knuffelen.’ Koppel het dus niet aan je kind door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Jij bent te druk, daarom ga ik even wandelen’, maar houd het bij jezelf. Hoe meer jouw kind ook daardoor weer van jou leert.

Ook naar je partner of mede-opvoeder werkt duidelijke communicatie beter dan een geïrriteerde snauw.  Geef liever aan wat je nodig hebt: ‘Ik merk dat haar constant tillen me uitput. Wil jij het nu overnemen? Dan neem ik een douche om op te laden.’ Dit is voor iedereen een fijne manier en zo heeft ook iedereen er wat aan.”

Loes Waanders is orthopedagoog en oprichtster van de Parent First methode, waar ze ouders leert om te focussen op hun gezin en op zichzelf. Op Instagram geeft ze haar 15K volgers regelmatig advies over van alles rondom het ouderschap.

Maaike (34): ‘Wij gaan niet meer als gezin op vakantie, omdat mijn peuter overprikkeld raakt’