Lauren Siemerink Persoonlijke verhalen Vandaag, 11:03

Leestijd: 9 minuten

GZ-psycholoog: 7 manieren om verder te leven na het verlies van je baby. Judith ten Bokkel over vroeggeboorte: ‘Rouw kent geen routekaart’

Het verlies van je baby verandert alles. Na een extreme vroeggeboorte bij 22 weken moeten Judith ten Bokkel (36) en haar partner Frank verderleven met een liefde die blijft en een toekomst die anders werd. In dit tweede deel van ons tweeluik deelt Judith wat écht helpt in rouw en herstel en plaatst GZ-psycholoog Annemarie van der Bijl (Postpartum Centrum Nederland) die ervaringen in context. Van schuld en schaamte normaliseren tot lichaamsgerichte oefeningen (EMDR, adem, aanraking) en het opnieuw durven vertrouwen op je lichaam: dit zijn de inzichten waar ouders houvast aan hebben.

Het eerste deel van dit tweeluik lees je hier.

Het verlies van je kindje: een begin en een afscheid

Wanneer Judith en Frank het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) met lege armen verlaten, begint een nieuwe werkelijkheid: het leven opnieuw vormgeven na het verlies van Jasmijn. Omdat Jasmijn een paar uur heeft geleefd, moet Frank naar het gemeentehuis om de geboorteakte op te laten maken. “Gefeliciteerd!” hoort hij vanachter het loket. Nog geen vijf minuten later wordt aan datzelfde loket de overlijdensakte van Jasmijn opgemaakt. Een rauwe nieuwe realiteit die het vaak onzichtbare verdriet symboliseert dat ouders na het verlies van een kindje dragen. 

Een bloemenzee van liefde

Eenmaal thuis vult het huis zich met bloemen, handgeschreven kaartjes, maaltijden en mensen. “We voelden ons enorm gesteund,” vertelt Judith. “Door familie, vrienden, collega’s, maar ook uit onverwachte hoeken. Iedereen was zo betrokken.” Hun werkgevers geven Judith en Frank alle ruimte om te herstellen. “We konden de tijd nemen om goed voor onszelf te zorgen, aandacht te geven aan het verlies en aan te sterken. Daardoor voelde het op een gegeven moment ook weer oké om weer aan het werk te gaan.”

Rouwen moet je zelf doen, maar niet alleen

Ondanks de liefdevolle steun van hun omgeving voelt rouwen soms eenzaam. “In het begin wilde ik veel over Jasmijn praten,” vertelt Judith. “Ik vond het moeilijk om het over ditjes en datjes te hebben. Ik wilde dat het over háár ging, zodat ze er op een bepaalde manier toch bij was. Frank had daar minder moeite mee, voor hem was afleiding juist prettig. Ik had ook de behoefte dat mensen doorhadden hóe erg het was. Dat het om een echt mensje ging. We rouwden ieder op onze eigen manier, en dat was oké.” Toch ervaart Judith dat ze haar verdriet vaak niet goed kan uitleggen en dat het moeilijk is voor anderen om het écht te begrijpen. “En misschien hoeft dat ook niet. Misschien is wat ik voel gewoon iets tussen mij en Jasmijn.”

Volgens Annemarie van der Bijl, GZ-psycholoog en oprichter van het Postpartum Centrum Nederland, ervaren veel vrouwen diezelfde afstand. “Er is vaak een groot verschil tussen de beleving van het verlies door de moeder en de reactie van de buitenwereld,” legt ze uit. “Je verliest veel meer dan voor de buitenwereld zichtbaar is. Voor de omgeving heeft het kindje vaak ‘niet officieel bestaan’. Je verliest niet alleen een kindje, maar ook een stukje toekomstbeeld.” Die discrepantie maakt het rouw- en herstelproces vaak eenzaam. “Weten dat er vrouwen zijn met vergelijkbare ervaringen biedt (h)erkenning en vormt een belangrijke bron van troost.”

Rouwen en herstellen

Thuis merken Judith en Frank al snel dat er geen routekaart bestaat voor rouw en herstel. Geen stappenplan of overzicht dat vertelt hoe je verder moet.“ Het contrast tussen de liefdevolle zorg in het ziekenhuis en het gat dat daarna ontstond, was enorm,” zegt Judith. Ze zoekt daarom zelf naar manieren om het verlies van Jasmijn te dragen én opnieuw vertrouwen te krijgen in haar lichaam. Via sociale media vindt ze herkenning bij andere vrouwen en ze start een traject bij Postpartum Centrum Nederland – een expertisecentrum voor mentale gezondheid bij zwangerschap, bevalling en ouderschap, dat zich richt op vrouwen met uiteenlopende klachten in de postpartumfase.

Holistische aanpak

Vrouwen die zich melden bij het Postpartum Centrum ervaren klachten die variëren van angstklachten na een ingrijpende bevalling tot worstelingen met de overgang naar het moederschap (matrescentie) of het verlies van een kindje. De holistische aanpak spreekt Judith aan: een combinatie van mentale begeleiding, EMDR en lichaamsgerichte oefeningen. Via het netwerk van samenwerkingspartners van het Postpartum Centrum komt Judith ook in aanraking met acupunctuur en massage. Die behandelingen helpen haar stap voor stap weer verbinding te voelen met haar lichaam.

Normaliseren van gevoelens

De breuk in vertrouwen met haar lichaam die Judith ervaart, ziet Annemarie vaker in haar praktijk. “Veel vrouwen vragen zich na een vroeg verlies af wat ze verkeerd hebben gedaan – waarom hun lichaam de zwangerschap niet heeft kunnen (vol)dragen,” vertelt ze. “Als moeder voel je je verantwoordelijk, zelfs als er medische redenen zijn waar je niets aan kunt doen. Dat kan leiden tot schuldgevoelens, schaamte en eenzaamheid.” Normaliseren van deze gevoelens is volgens haar essentieel: “Geef aandacht aan gevoelens als schuld en schaamte. Ze komen veel voor, zeker als het verlies onverklaarbaar is. Door ze te erkennen en toe te laten, worden ze vaak lichter.” Haar belangrijkste boodschap: al deze complexe gevoelens zijn een normale reactie op abnormale omstandigheden. Dat besef neemt vaak al een groot deel van de lading weg.

Het lichaam als ingang voor herstel

Tijdens een ingrijpende gebeurtenis zoals het verliezen van je kindje word je volgens Annemarie geconfronteerd met je eigen vermogen om emoties en verlies te dragen. Iets wat sterk wordt beïnvloed door opvoeding, opvattingen en eerdere ervaringen. Daarom richt het Postpartum Centrum zich niet alleen op mentale begeleiding, maar ook op het lichaam. “Het lichaam rouwt mee,” legt Annemarie uit. “Je lijf slaat emoties op en houdt spanning vast. Met lichaamsgerichte oefeningen helpen we die spanning los te laten, waarbij we ook regelmatig de samenwerking zoeken met partners die bijvoorbeeld holistische massage of acupunctuur bieden.” Ze kijkt daarbij altijd wat bij iemand past. Wat verlies of een traumatische gebeurtenis zo ingewikkeld maakt, is dat het voor iedereen anders is hoe je hiermee omgaat. Judith onderschrijft dat: “Wat voor mij werkte, hoeft niet voor een ander te werken. Er is geen juiste manier om te herstellen en te rouwen – alleen jouw manier.”

Voor rouw bestaat geen quick fix

Judith leert dat er geen tijdlijn bestaat voor rouw. “Er is geen quick fix,” zegt ze. Herstellen en rouwen gaat volgens haar over toelaten. Andere vrouwen die een vergelijkbaar verlies meemaken, gunt ze daarom vooral mildheid. “Sta jezelf toe verdrietig te zijn, om wantrouwen in je lichaam te voelen, om je soms níet goed te voelen. Wees lief voor jezelf. Dát is liefde: dat alles er mag zijn.” Ze merkt dat het voor de omgeving vaak moeilijk is om dat te verdragen. “We leven in een maatschappij waarin we voor alles een oplossing willen. Mensen proberen de pijn weg te nemen of geven goedbedoelde adviezen. Maar verdriet en pijn oplossen kan niet, aanwezig zijn is genoeg.”

Het is oké om niet oké te zijn

Wat helpt, is erover praten bij iemand bij wie dat veilig voelt. “Luisteren zonder te willen repareren,” zegt Judith. Ook psycholoog en rouwexpert Manu Keirse onderstreept de kracht van aanwezigheid. In een gesprek in De Verwondering zegt hij: “Luisteren is het belangrijkste instrument dat je hebt. Mensen krijgen nog zo weinig de kans om hun verhaal te vertellen, terwijl dat zoveel verlichting kan geven. Door te luisteren kun je mensen van eenzaamheid naar gemeenzaamheid brengen.” Psychotherapeut Megan Devine schrijft in haar boek It’s OK That You’re Not OK: “Elk rouwproces begint met het erkennen van verdriet. Dat gaat niet over oplossen, maar over aanwezig zijn bij iemands pijn. Weten dat het oké is om niet oké te zijn.” Judith herkent dat: “In het ziekenhuis maakte niemand de situatie mooier dan hij was. Niemand zei: ‘Het komt goed.’ En juist daardoor voelden we ons gezien.”

Kinderwens

Naast ruimte voor verdriet groeit bij Judith en Frank het verlangen om opnieuw ouders te worden.“Ik gunde ons zo erg een kindje,” zegt ze. “Ik was moeder geworden, maar mijn kindje was er niet.” De wens is groot, maar de angst ook. “Kan mijn lichaam dit aan? Is het medisch gezien mogelijk? Kan mijn lichaam een kind (vol)dragen?” Een gevoel van falen blijft sluimeren. “Rationeel weet ik dat ik er niets aan kon doen, maar het gevoel dat mijn lichaam me in de steek liet, blijft.”Kort na het verlies gaat ze daarom aan de slag met een personal trainer om fysiek sterker te worden. “Ik wilde dóór, het vertrouwen in mijn lichaam herstellen.”

Nieuw leven

Dertien maanden later raakt Judith opnieuw zwanger. De zwangerschap brengt liefde, hoop en onzekerheid. Vanwege een vermoeden van cervixinsufficiëntie wordt in week 13 een cerclage geplaatst. Ze brengt maanden grotendeels op bed door, alert op elk signaal van haar lichaam. Judith: “Je leeft in een constante staat van waakzaamheid. Elke harde buik of kramp is een trigger.” Vanaf week 22 tellen Judith en Frank de dagen af. Elke week vieren ze met taart dat hun dochtertje dichterbij komt. Pas als Lara na veertig weken – mede dankzij de geplaatste cerclage – gezond wordt geboren, durven ze te geloven dat het goedkomt. “Zoveel ontlading en dankbaarheid toen we haar eindelijk in onze armen hielden. Haar tweede naam is Jasmijn, vernoemd naar het meisje dat ons voor het eerst ouders maakte.”

Delen is helen

Judith gelooft dat herkenning essentieel is voor herstel. Na de geboorte van Lara zoekt ze daarom contact met vrouwen die, net als zij, ervaring hebben met cervixinsufficiëntie of een cerclage. “Ik wilde mijn verhaal delen om anderen hoop te geven en de boodschap te geven dat het niet jouw schuld is,” vertelt ze. “Praten met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt helpt. Het maakt dat je je minder alleen voelt.” Met haar verhaal wil Judith ook laten zien dat het, ondanks een cervixinsufficiëntie, wél mogelijk is om een kindje te dragen en gezond ter wereld te brengen.

Liefde die blijft

Het verhaal van Judith en Frank laat zien dat verdriet, herstel en hoop naast elkaar kunnen bestaan. Het vraagt moed om opnieuw te vertrouwen op je lichaam, om angst én liefde toe te laten. Elk jaar herdenken ze Jasmijn op haar geboortedag – Jasmijn-dag. “Ze blijft voor altijd onderdeel van ons,” zegt Judith. “We zijn ouders van twee meisjes: Lara én Jasmijn. Lara helpt ons in het moment te leven. Ze is gezond, ontzettend vrolijk en geeft ons zoveel liefde. We zeggen altijd: Lara leeft voor twee! En ja, natuurlijk missen we Jasmijn. Ik zou haar het liefst elke dag even vasthouden. Maar de liefde voor haar blijft – altijd en overal. En ik weet zeker dat ze ergens met ons meegeniet.”