Wilma Groothuis Vrije Tijd Gisteren, 09:03

Leestijd: 7 minuten

Nederlands docent Steven Stavast (43) maakt trailers over boeken: ‘Ze keken me aan alsof ik gek was’

Opgetakeld aan zijn benen in een boom, tijgerend over het strand, een ritje op een paard of een spannende achtervolging op de motor: leraar Nederlands Steven Stavast doet álles om leerlingen aan het lezen te krijgen. Met zijn stichting Boek voor Nederlands maakt hij trailers van boeken, om leerlingen nieuwsgierig te maken. “Er komen twee werelden bij elkaar: theater én het onderwijs.”

Steven: “Ik ben een zij-instromer in het onderwijs. Ik heb eerst de toneelschool gedaan en daarna jarenlang in het theater gestaan. Tot ik op een gegeven moment behoefte kreeg aan stabiliteit, ik kreeg een gezin, toen zocht ik wat meer regelmaat. Ik ben toen het onderwijs ingedoken en heb mezelf omgeschoold naar leraar Nederlands.

Naar de bibliotheek

Toen ik net voor de klas stond, nam ik mijn klas mee naar de bibliotheek om een boek uit te zoeken. Ik zei: ‘Zoek een mooi boek uit, kunnen jullie lekker gaan lezen.’ Nou, de kinderen keken me aan alsof ik gek was. Eén leerling pakte moedig een boek uit de kast, maar zette hem toen snel weer terug. Ze hadden gewoon echt geen idee waar ze moesten beginnen of naar moesten kijken. Daar schrok ik van.

Wat ik vooral zag, was dat jongeren vrij random een boek uit de kast plukken, niet nadenken of het verhaal hen aanspreekt of bij ze past. Dan gaan ze zomaar iets lezen en ja, dan is er een grote kans dat ze daarna concluderen: ‘Ja, zie je wel, lezen is kut.’ Toen dacht ik: ik moet ze daarbij helpen. Maar ik zat toen nog midden in die opleiding en ik had onvoldoende kennis meegekregen om ze hierin te adviseren.

Een video maken

Ik ben toen zelf als een malle gaan lezen, om me te verdiepen in wat er allemaal aangeboden wordt qua jeugdliteratuur. En toen een keer voor de meivakantie, waarin mijn leerlingen een boek moesten lezen, zei ik tegen mijn vrouw: ‘Ik wil een video maken waarin ik vijf boekentips geef om overal te lezen. Wil jij mij filmen?’ Op hele gekke locaties ben ik toen over die boeken gaan vertellen. Dat filmpje heb ik doorgestuurd naar mijn leerlingen en dat werd goed ontvangen.

Ook andere collega’s hadden de video gezien en waren er ook enthousiast over. Ze vroegen of zij die mochten laten zien in hun klas. Beeld is een taal die jongeren heel goed aanspreekt. Daar had ik het met Bram de Goeij over, wij kennen elkaar uit het theater, hij is regisseur en editor. We dachten: misschien is het leuk om korte filmpjes te maken over boeken voor jongeren in de onderbouw. En dat zijn we gaan doen.

Twee werelden samen

Eerst deden we het echt voor de gein, trailers voor boeken maken. Maar we vonden het zo leuk dat we ze gingen posten en toen kregen we vanuit het hele land terug dat dit hartstikke leuk is. Omdat het zo goed werd ontvangen, gingen we er meer maken. En dat doen we nu nog steeds. Ik vind het echt tof, want er komen zo twee werelden bij elkaar: theater én het onderwijs.

We zijn ondertussen met z’n drieën bij Boek voor Nederlands. Anne Hemmer is er ook bijgekomen, zij is docent Nederlands. Wij lezen alle drie heel veel jeugdliteratuur en dan brengen we alle drie boeken in die ons wel wat lijken. Dan gaan de anderen het ook lezen en zo selecteren we. Het moet ons echt aanspreken, anders doen we er niks mee. We proberen ook zo breed mogelijk te selecteren. Weliswaar hebben Bram en ik voorkeur voor wat actie, daar ben ik heel eerlijk in. Dat spreekt jongens ook vaak aan. Maar er zijn ook genoeg verhalen waar het niet alleen maar om de actie gaat.

Op de kop in de boom

Het gekste wat ik heb gedaan voor een trailer, en ik heb al heel veel gekke dingen gedaan, is me door Bram in een boom laten optakelen, op z’n kop. Hing ik daar aan m’n benen ondersteboven in een boom. Dat was voor een boek waarin de aarde overgenomen wordt door een heftige plantensoort en die planten wurgen mensen. Wij maakten dan een scène na waarin ik als het ware omhoog gesleurd werd door planten. Dat zijn wel gekke dingen, maar maakt het juist hartstikke tof.

Dat de video’s aanslaan, is natuurlijk waar we het voor doen. Bij mij op school kreeg een leraar een keer een boos telefoontje vanuit de bibliotheek: ‘Jongens, jullie moeten niet een hele klas voor hetzelfde boek naar de bieb sturen. Dat is veel te druk en zoveel exemplaren hebben we niet.’ Maar die leraar had helemaal niemand gestuurd, ze hadden gewoon net een trailer gekeken.

Wat ook heel tof is, is als ik achteraf hoor van een leerling: ‘Ik hield niet van lezen, nog steeds niet, maar ik vond dit best een tof boek, omdat…’ Daar kan ik heel gelukkig van worden. Dat is waar je het voor doet.

Leesvaardigheidsniveau daalt

Wat mij opvalt als docent Nederlands, is dat jongeren niet snel zelf een boek pakken om te lezen. Natuurlijk heeft het ook te maken met de enorme concurrentie van de schermen, daar is bijna niet tegenaan te vechten. Dat maakt wel dat het leesvaardigheidsniveau omlaag gaat. Ik geloof dat als je jongeren een verhaal laat lezen dat echt bij hen past en wat aansluit bij hun interesses, dat die leesvaardigheid vanzelf beter wordt. Dan gaan ze echt zelf wel zoeken naar verbanden; waarom doet iemand dit?

Ik geef les in de mavo-havo klas van klas 1 en 2. Ik heb vooral veel mavo-leerlingen. In eerste instantie slaan ze aan op dunne boeken. Dat snap ik en dat mag ook van mij, maar ik probeer ze ook te overtuigen dat het beter is om een iets dikker boek dat je leuk vindt te kiezen, dan een dunner boek dat ver van je af staat.

Positieve leeservaring

De sfeer, het gevoel van het boek, wil ik overbrengen in de video’s. Dat iemand kan denken: dit is iets voor mij, of juist niet. Daar gaat het om. Ze moeten een verhaal kiezen dat bij hen past. Dan is er een veel grotere kans op een positieve leeservaring. En dan is er ook een kans dat iemand zegt: dit was eigenlijk best wel oké, laat ik nog eens een boek proberen. Zo proberen wij het literaire landschap een ander geluid te geven, door veel directer op de jongeren te zitten.

Ik denk dat het belangrijk is dat elke school zich erin verdiept. Ik weet hoeveel tijd het kost om lessen voor te bereiden, te geven en alles eromheen te regelen. Maar het helpt heel erg als je als docent ook leest wat je leerlingen lezen. Leg altijd een boek op je bureau. Breng het eens ter sprake: ‘Ik ben trouwens dit aan het lezen, dit en dit is er gebeurd, ik ben benieuwd hoe het verder gaat.’ Dat triggert.

Lees mee met je kind

Daarnaast is regelmaat belangrijk. Zorg voor een leesuur op school of vaste leesmomenten in de week. Wat je als ouders thuis ook kunt doen, is meelezen met je kind. Je kunt tot in de eeuwigheid blijven voorlezen, ik lees mijn vrouw nog steeds voor. Dat vindt ze heerlijk. Je bent nooit te oud om voorgelezen te worden. Zo kun je jongeren meenemen in die verhalen.

Ik ken ook mensen die elke dag na het eten de schermen uitzetten en dan een half uur gaan lezen met het gezin. Je moet het stiekem wel een beetje verplichten, anders krijg je het niet voor elkaar, want dan zijn er games en schermpjes. Dus een beetje sturing is wel nodig, maar met een beetje ritme en structuur kun je heel wat voor elkaar krijgen.

Live show

Boek voor Nederlands wordt ondertussen door het hele land ingezet. We willen er ook zeker mee door, omdat de video’s zo positief ontvangen worden. Naast die trailers zijn we bezig met het ontwikkelen van een live show. Vanaf november gaan we daarmee starten. Dan gaan we naar scholen toe en gaan we live spelen. Er komen zoveel mogelijk genres langs, voor ieder wat wils.

Middelbare scholen nodigen vaak schrijvers uit om leerlingen te inspireren. Straks kun je ook Boek voor Nederlands boeken en dan heb je een heel scala aan boeken en genres die langskomen. Dat vind ik hartstikke leuk, zo krijg je ook interactie met de jongeren. We hopen daarmee de jongeren enthousiast te krijgen, dat ze in ieder geval één boek willen gaan lezen. En wie weet wat daaruit volgt.”

Ben je benieuwd naar de trailers? Neem hier een kijkje!

Juf Melissa Masselink: ‘In de schoolbieb zie ik al snel welke kinderen graag lezen en welke niet’