Laurien Bleeker Opvoeden Vandaag, 09:02

Leestijd: 5 minuten

Acomedido: waarom deze opvoedmethode werkt volgens jeugdarts Rosanne van der Lugt

Wij spraken met jeugdarts Rosanne van der Lugt over het geven van klusjes aan je kinderen, in en om het huis. Vaak belonen we onze kinderen hiervoor of geven we oudere kinderen een vast takenlijstje. Zij vertelt dat Maya-kinderen en veel andere inheemse gemeenschappen in Mexico dit heel anders aanpakken en dat die kinderen juist uit zichzelf taakjes oppakken. Daar is zelfs een woord voor: acomedido.

Hoe dat precies zit, lees je hier.

Acomedido: klusjes voor kinderen zonder takenlijst

Dreigen met straf. Beloven dat je kind na het doen van een klusje een ijsje krijgt. Of je kind weer herinneren aan dat vaste takenlijstje op de koelkast. Veel ouders zullen het herkennen: klusjes in huis zijn vaak een strijd. Maar wat als je kind uit zichzelf de tafel dekt, vieze sokken in de wasmand gooit en helpt met opruimen, zonder dat jij iets zegt?

Rosanne vertelt over acomedido: “Ouders leren hun kinderen een vaardigheid bijbrengen die veel ingewikkelder is dan weten hoe je de vaat moet doen of hoe je kleren moet wassen. Ze leren de kinderen om aandacht te besteden aan hun omgeving, om te zien wanneer een specifiek klusje moet worden gedaan, en dat vervolgens te doen. Deze vaardigheid, dus aandacht besteden aan de omgeving en dan te handelen, is zo’n belangrijke waarde en zo’n belangrijk doel voor de kinderen dat veel families in Mexico er een term voor hebben: acomedido.”

Oplettend zijn dus, zien wat er nodig is, en daarop handelen. Kinderen leren dus niet simpelweg hoe je een taak uitvoert (zoals afwassen of vegen), maar wanneer die taak nodig is en dat je dan zelf aan de slag gaat. Zonder dat iemand het je vraagt.

Waarom takenlijstjes het juist moeilijker maken

Ironisch genoeg helpt een overzichtelijke taakverdeling zoals wij die vaak gebruiken een kind dus juist niet om acomedido te worden. Sterker nog: het kan die vaardigheid juist afremmen. “Omdat het hele doel is dat kinderen aandacht gaan besteden aan de wereld om hen heen en leren welke specifieke klusjes nodig zijn. Als een kind door de klusjeslijst weet dat hij of zij moet stofzuigen op dinsdag, moet vegen op woensdag en op vrijdag het vuilnis buiten moet zetten, kan het tot de conclusie komen dat deze taken de enige zijn die hij of zij moet doen”, aldus Rosanne.

Lange termijneffecten

“Dreigen of belonen bij het doen van klusjes kan op korte termijn effectief lijken, maar op de lange termijn kan het de intrinsieke motivatie van een kind ondermijnen. In plaats van een taak te doen omdat het zinvol of belangrijk is, leert het kind om taken te doen om een beloning te krijgen of straf te vermijden. Hierdoor kan het kind afhankelijk worden van externe prikkels, wat zijn of haar zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel belemmert.

In tegenstelling daarmee wordt in de Maya-cultuur, waar kinderen geleerd wordt acomedido te zijn (behulpzaam zonder dat het gevraagd wordt), de motivatie van binnenuit gestimuleerd. Kinderen doen taken omdat ze zichzelf als onderdeel van het gezin en de gemeenschap zien en graag willen bijdragen. Dit leidt tot meer duurzame, zelfstandige en proactieve motivatie.”

Kortom: een lijstje leert kinderen gehoorzaamheid, maar geen initiatief. Wat werkt wel? Kinderen serieus nemen: in plaats van het kind weg te sturen als het met een klusje wil helpen, geven Maya-ouders hem of haar juist de ruimte.

Kost dit niet heel veel (extra) tijd?

“Ja, het kost in het begin meer tijd en energie. Maar kinderen worden er zelfstandiger van en leren vaardigheden die hen op de lange termijn behulpzamer maken. Na verloop van tijd zal het juist tijd besparen. Probeer los te laten dat alles meteen perfect moet. Een bed dat een kind zelf heeft opgemaakt is misschien slordiger, maar het is wél door het kind zelf gedaan. Dat is waardevoller dan perfectie. Kleine dagelijkse routines (zoals elke avond vijf minuten opruimen) kunnen veel schelen.

Door het voorspelbaar te maken, wordt het makkelijker vol te houden, ook op drukke dagen. Als je samen met je kind een taakje doet, wordt het een moment van verbinding in plaats van een last. Bijvoorbeeld: samen koken of de tafel dekken terwijl je praat over de dag. Erken de moeite van het kind (‘Wat fijn dat je hebt geholpen met de tafel!’) zonder steeds een beloning te geven. Zo blijft de motivatie van binnenuit komen. Door kleine stappen te zetten en consequent te blijven, kunnen ouders een gezinscultuur opbouwen waarin iedereen bijdraagt, zelfs in een druk gezin met werk, zorg en huishouden.”

Geen klusjes ‘voor nep’

Door je kind te laten meehelpen, ook als het nog maar twee of drie jaar is, laat je merken: je hoort erbij. Jij draagt op jouw manier bij aan ons gezin. Het gaat hierbij wel om echte klusjes en geen taakjes om ze maar bezig te houden. Ze willen echt helpen, dus echt stofzuigen of echt de vloer dweilen. Misschien met een kleinere doek of een eigen emmer, maar wel met een echte taak. Want kinderen merken feilloos of iets ertoe doet. En ze voelen zich het meest betrokken als hun hulp er écht toe doet.

“Hierbij een aantal concrete tips hoe je dit soepel in je eigen huishouden kan gaan toepassen: begin jong en maak het speels. Zelfs peuters kunnen helpen! Ga samen sokken sorteren of met een doekje de tafel poetsen. Zeg bijvoorbeeld: ‘Zullen we samen de sokken die bij elkaar passen bij elkaar leggen?’ Spel maakt het leuk én leerzaam. Introduceer niet te veel tegelijk. Begin met één simpel taakje, bijvoorbeeld: Iedereen brengt zijn of haar bord na het eten naar de keuken. Zo voorkom je weerstand en overprikkeling”, aldus Rosanne.

Als bonus tipt Rosanne het boek ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ van Michaeleen Doucleff. Hierin wordt dit onderwerp nog meer belicht.

Streng opvoeden of liefdevol grenzen stellen?