Redactie Gedrag 13 sep 2021, 12:43

Leestijd: 6 minuten

Je puber alleen thuis laten? Zo komt het goed!

Is het zielig of onverantwoord om je puber alleen thuis te laten? Welnee, zegt opvoedcoach Tischa Neve. Maar een beetje voorbereiding kan geen kwaad.

Zo laat je je puber alleen thuis!

Al die jaren was er oma, de oppas of de bso die je kind uit school haalde, hem thee en een koekje gaf en beschermde tegen alle denkbare onheil. En dan ineens is je kind brugklasser en zal hij bijvoorbeeld een paar uur alleen thuis moeten zijn tot paps of mams uit hun werk komen. Zielig? Onverantwoord? Nee, hoor. Hordes middelbare scholieren steken op doordeweekse middagen hun sleutel in het slot van de voordeur om thuis geen ouder, maar de koektrommel, de tv, de computer, de huishoudportemonnee en onbegrensde vrijheid te vinden.

Briefje met instructies

En dus schrijven iedere morgen veel ouders briefjes met instructies om hun invloed toch nog een beetje te doen gelden. Ja, de kinders mogen wel huiswerk maken, maar niet gamen. Ze mogen wel een broodje smeren, maar niet de koelkast plunderen. Wel een vriend mee naar huis nemen, maar niet vijf vrienden.

Overlaad je puber niet met regels

“Veel ouders maken de fout hun kinderen te overladen met regels, aanwijzingen en afspraken. En omdat ze die zo belangrijk vinden, herhalen ze die ook nog eens tien keer. Maar in plaats van brave kindertjes, kweken ze zo geïrriteerde pubers die uiteindelijk verkiezen hun eigen gang te gaan.

Nee, heel gek vindt kinderpsycholoog Tischa Neve het niet dat nogal wat aankomende puberouders opzien tegen het moment dat oppas en bso verleden tijd zullen zijn en kindlief een sleutelkind wordt. Maar reden voor zorg is het allerminst.

Werk er naartoe

Haar advies? Werk er naartoe. Zeg niet van de ene op de andere dag alle oppas op, maar creëer een overgangsfase. Want: “Zowel voor jezelf als voor je kind is het prettig als het een min of meer organisch proces is waarin je kind langzaam leert wennen aan de verantwoordelijkheid. Begin daarom ruim van tevoren met hem overdag een uurtje alleen te laten. Laat hem vervolgens eens alleen naar de bieb fietsen. Zelf boodschappen doen. Alleen naar de sportclub gaan. En praat met je kind over de veranderingen die komen gaan. Wat betekent dat voor hem en voor jou? Waar moeten jullie aan denken?”

Vertrouwen geven

Klinkt logisch. Maar wat als je kind daar moeite mee heeft? Als hij bangelijk in een hoekje blijft zitten, de telefoon permanent aan het oor ter geruststelling? Daarvoor, zegt de kinderpsycholoog, is er de reflectiefase. De periode waarin je steeds met elkaar terugblikt op hoe het alleenzijn gaat. “Wat vond je kind eng of spannend aan alleen thuis zijn? En waarom? Pas wanneer je dat duidelijk hebt, kun je samen naar oplossingen zoeken. Misschien kan de eerste weken of maanden toch nog een oma of buurvrouw oppassen? Of misschien is je kind ermee geholpen als je afspreekt elkaar op een vast tijdstip te bellen? Neem desnoods de eerste tijd af toe een vrije middag.”

En kinderen die juist iets te enthousiast aan het experimenteren slaan met ieder beetje veroverde vrijheid? “Die geef je positieve feedback. Je bespreekt vanuit vertrouwen wat goed ging. En voor wat niet goed ging, zoek je samen een andere oplossing. Met als ultieme beloning: straks nog meer vrijheid. Wees eerlijk, wil ze maar zeggen. Houd een open oog en oor voor het feit dat het soms moeilijk is. Niet alleen voor je kind, maar ook voor jezelf.

Experimenteren

Uiteindelijk hoeft het allemaal niet heel ingewikkeld te zijn, daarvan is Tischa overtuigd. “Maak je kind medeverantwoordelijk. Daar begint het mee. Bekijk samen de weekplanning, bedenk samen op welke momenten je kind alleen zal zijn en vooral: welke afspraken daarbij horen. En vervolgens gaan jullie het experiment aan. Je ontdekt samen wat wel goed gaat en wat niet en evalueert achteraf: waarin zat hem de moeilijkheid? Waarom? Houd het daarbij luchtig. Paniek is niet nodig, het is juist goed om te weten hoe je ervoor staat, want nu kun je gaan zoeken naar een andere oplossing, die wèl werkt.”

Verantwoordelijkheid

En die zijn er, bezweert de kinderpsycholoog. “Kinderen verzinnen zelf vaak de geweldigste oplossingen voor hun eigen problemen. Alleen al daarom zou je ze altijd bij dit soort processen moeten betrekken. Bovendien: als je je kind laat meedenken en de ruimte geeft, draag je een deel van de verantwoordelijkheid aan hem over. Als zijn oplossing werkt, is het dus ook echt zíjn succes. Dat geeft niet alleen trots en zelfvertrouwen, maar ook de wil om het hele project blijvend te laten slagen.”

Communiceren en observeren

Nou ja, blijvend… De twaalfjarige met wie je vandaag afspraken maakt, kan morgen zomaar een vijftienjarige hormoongestuurde puber zijn die constant de hort op is. En ook daar moet je op inspelen als ouder. Tischa: “Voor tieners worden hun vrienden steeds belangrijker en daarbij worden ze ook nog eens steeds uithuiziger. En dus moeten jullie je samen met enige regelmaat afvragen: welke afspraken passen nog wel en welke niet meer? En hoe zit dat als ze alleen thuis zijn?

Bovendien hebben oudere pubers jouw hulp en steun nog harder nodig dan toen ze in groep zeven of acht zaten. Onder invloed van gierende hormonen en hersenen die volop in ontwikkeling zijn, kunnen ze zichzelf tijdelijk behoorlijk kwijtraken, waardoor ze minder goed functioneren dan ze daarvoor deden.”

Luisteren is key

Tegelijkertijd moet je die hulp niet opdringen. De enige methode om zicht te houden op de noden van je kind, is communiceren. Luister naar hem. En observeer. Achter ieder gedrag zit een bepaalde behoefte. Erken die. Wees niet directief, maar denk mee en bied je – vrijblijvende! – hulp aan.”

Dit bespreek je met je puber

• Hoeveel vrienden mogen er maximaal mee naar huis?
• Wie mogen er mee? En wie niet?
• Voor wie doe je open? En voor wie niet?
• Met wie mag jij mee naar huis?
• Waar mag je zonder overleg naartoe? Stad, zwembad, supermarkt, park…
• Wat doe je bij calamiteiten?
• Wie bel je als er vragen zijn?

Voorkom stiekem gedrag, pas op met straf uitdelen

Tischa: “Afspraken over de duur van tv-kijken en gamen die normaal gesproken gelden, kun je gebruiken als wisselgeld. Op de middagen dat jij er niet bent, wil je kind misschien wat langer tv-kijken. Sta dat toe! Doe wat water bij de wijn, in ruil voor naleving van de andere, belangrijker afspraken.

Sancties zijn bijna altijd onnodig. Kinderen gaan meestal voor safe; ze weten dat ze uiteindelijk beter af zijn wanneer ze meewerken. Straffen is sowieso geen verstandige optie, want dan gaan kinderen dingen stiekem doen. En dan heb je dus helemaal geen zicht meer op wat er allemaal gebeurt als jij aan het werk bent.”

Nog meer puberpraat?

• Praten met pubers: 17 tips voor een (echt) goed gesprek
• Pubers: 8 kenmerken waaraan je ze kan herkennen
• Kijktip: stress door pubers? Dan is de serie’Oogappels’ echt iets voor jou!