Ruth Smeets Gezondheid Vandaag, 13:01

Leestijd: 5 minuten

Bedplassen op 6-jarige leeftijd: wat is normaal en wat kun je doen?

De zesjarige zoon van Lieke plast elke nacht in bed. Niets lijkt te helpen. Urotherapeut en kinderverpleegkundige Nienke Kamer-Van der Schoot legt uit hoe het zit met nachtelijke zindelijkheid bij kinderen.

Lieke (44): “Mijn zoon van zes is overdag allang zindelijk, maar ’s nachts draagt hij nog een luier. De luier is elke ochtend helemaal nat. Hij lekt ook vaak door, omdat de plassen inmiddels ook groot zijn. We probeerden al van alles: niet te veel drinken voor het slapengaan, plassen voordat we hem naar bed brengen, ’s avonds wakker maken en op de wc zetten. Maar hij blijft in zijn bed plassen. We oriënteren ons nu op een plaswekker. Wat kunnen we nog meer doen?”

Vanaf wanneer worden kinderen doorgaans zindelijk?

De meeste kinderen worden ’s nachts vanzelf droog zodra ze ook overdag zindelijk zijn. Bij 80 procent gebeurt dat vóór het vijfde jaar. Van de kinderen boven de vijf is 10 procent ’s nachts nog niet zindelijk, vanaf tien jaar geldt dat voor 5 procent. Bij pubers plast nog zo’n 2 procent in bed. Het vijfde levensjaar wordt daarom gezien als een ‘normale’ grens voor nachtelijke zindelijkheid.

Oorzaken van bedplassen

Bedplassen heeft grofweg drie hoofdoorzaken. Ten eerste kan er sprake zijn van een vertraagde rijping, waardoor het seintje van de volle blaas niet goed wordt opgevangen door de hersenen en het kind niet wakker wordt. Ten tweede kan de blaas te klein zijn: sommige blazen rekken makkelijker mee dan andere. Als er minder plas in past, moet een kind vaker ’s nachts naar het toilet. Ten derde maken sommige kinderen minder van een hormoon aan dat ervoor zorgt dat we ’s nachts minder urine produceren.

Vaak spelen meerdere factoren tegelijk mee. Erfelijkheid speelt een duidelijke rol: als beide ouders vroeger in bed plasten, is de kans 70 procent dat hun kind dit ook doet. Bij één ouder is dat 40 procent. Daarnaast ontwikkelt ieder kind zich op zijn eigen tempo, wat invloed heeft op de controle over de blaas.

Kinderen met gedrags- of neuropsychologische problemen, zoals ADHD, hebben meer moeite om prikkels te verwerken, inclusief de prikkels van de blaas. Ook slapen ze vaak dieper, waardoor ze minder makkelijk wakker worden van een volle blaas. Het is niet de oorzaak van bedplassen, maar het maakt droog blijven wel lastiger.

Ook spanning, angst of verdriet kunnen invloed hebben. Denk aan een verjaardag, Sinterklaas, een nieuwe klas, maar ook pesten, overlijden of misbruik. Bij emotionele belasting heeft een kind minder ruimte om nieuwe vaardigheden zoals nachtelijke zindelijkheid te ontwikkelen en verwerkt het signalen van de blaas trager. Soms speelt er bovendien overdag nog iets rondom de zindelijkheid wat ’s nachts doorwerkt.

Tips van de zindelijkheidsexpert

Nienke Kamer-Van der Schoot is urotherapeut en kinderverpleegkundige. Ze begeleidt kinderen met plasproblemen, zowel in het ziekenhuis als haar eigen praktijk Uninque en bij De Pot Op.

“Laat je kind bijvoorbeeld plassen voor het slapengaan. Daarmee wordt de blaas goed geleegd. Door je kind wakker te maken, leert het daarnaast lichter slapen. Merk je dat er andere dingen spelen, zoals spanning of vermoeidheid? Geef het dan even rust en pak het bedplassen later weer op.

Als het na het zesde of zevende jaar nog niet lukt of als je een urineweginfectie vermoedt, is een bezoek aan de huisarts verstandig. Deze kan jullie doorverwijzen naar een poep- en plaspoli. Daar wordt gekeken naar factoren als: drinkt je kind voldoende en verspreid over de dag? Is er sprake van verstopping? Is je kind overdag soms nog nat? Plast het vaak en in kleine beetjes? En is de urinestraal slap?

Wanneer een luier elke nacht zo vol zit dat hij doorlekt, maakt een kind waarschijnlijk te veel urine aan. Grotere luiers kunnen tijdelijk helpen, maar het is beter om de oorzaak te achterhalen. Een professional van de poep- en plaspoli kan meedenken en een training begeleiden.

De ontwikkeling en behoeftes van je kind zijn leidend. Kijk of het een goed moment is om aan nachtelijke zindelijkheid te werken. Elk kind reageert anders. Bij sommige kinderen helpt het om hen in de eerste twee uur van de nacht nog één keer wakker te maken voor een toiletbezoek. Niet als langdurige oplossing, maar om de overgang te vergemakkelijken. Het lichaam leert zo om droog te slapen.

Over de plaswekker

Uit onderzoek blijkt dat plaswekkers effectief zijn bij 80 tot 93 procent van de kinderen. Succes hangt af van motivatie en consequent gebruik. De wekker helpt vooral wanneer een kind moeilijk wakker wordt van een volle blaas. Het is wel belangrijk om te achterhalen of er niet óók sprake is van een kleine blaas of grote urineproductie. Als dat zo is, moet dat eveneens worden aangepakt. Een arts of urotherapeut kan hierin adviseren.

Steun van de ouders

Jouw steun en vertrouwen als ouder zijn onmisbaar. Kinderen kunnen onzeker worden als iets niet lukt waarvan ze denken dat het zou moeten kunnen. Laat weten dat ze niet de enige zijn. Koop gerust luierbroekjes en leg uit dat ze hieraan niets kunnen doen. Blijf rustig en weet dat je kind dit niet expres doet.

Nachtelijke zindelijkheid kost tijd en geduld. Vooral kinderen tussen drie en vijf jaar hebben vaak nog een ontwikkelingsachterstand in het opmerken van de nachtelijke plasbehoefte. Droog worden kan vanzelf verbeteren zodra de blaascapaciteit toeneemt en kinderen lichter gaan slapen.

Soms lijkt een kind onverschillig over het bedplassen, maar dat is vaak een vorm van zelfbescherming. Doen alsof het er niet is, maakt het minder pijnlijk. Bij schaamte of frustratie gaan kinderen dingen verbergen, wat hun zelfbeeld kan schaden. Juist daarom is jouw steun zo belangrijk.”