Loth van Veen Columns Vandaag, 11:03

Leestijd: 5 minuten

Column Loth (40) in Zweden: ‘Hierom zijn alle kinderen hier boekenwurmen’

Loth van Veen (40) is moeder van Pepijn (9), Stach (7) en Teun (5). Ze woont sinds de zomer van 2024 in Zweden waar ze samen met haar man Thomas een oud huis in het bos renoveert. Loth is docente, zelfstandig ondernemer en ze verkent het Zweedse onderwijs en de Zweedse manier van opvoeden. Ze schrijft iedere maand over wat haar opvalt en deze week gaat het over lezen.

“Lezen. Het is zo belangrijk voor kinderen! (En onszelf!) Het verrijkt je woordenschat, vergroot kennis over taal, het versterkt cognitieve vaardigheden, het maakt empathisch, het helpt tot rust te komen en het stimuleert de fantasie en creativiteit. En: het is leuk. Wie heeft er geen mooie herinneringen aan voorgelezen worden in de klas of thuis, bezoekjes aan de bieb en een middag met een Thea Beckman of Paul van Loon op de bank op een regenachtige woensdagmiddag.

Bezorgdheid

De zomervakantie is hét moment voor een goed boek. Maar er is toenemende bezorgdheid over het leesgedrag van kinderen. Hoewel veel jonge kinderen nog regelmatig lezen, neemt de frequentie en het plezier in lezen af naarmate kinderen ouder worden. In 2021 bleek uit internationaal onderzoek dat de leesvaardigheid van kinderen in Nederland met 18 punten gedaald was ten opzichte van een aantal jaren eerder (van 545 naar 527).

Uit datzelfde onderzoek bleek ook de leesvaardigheid van de kinderen hier in Zweden terug te lopen. De daling was minder groot (11 punten) maar was voor de Zweden aanleiding een actief beleid te gaan voeren op leesbevordering. De digitalisering in het onderwijs werd in 2023 teruggedraaid. Tablets de klas uit, boeken erin.

Hebben wij even geluk dat wij in 2024 gestart zijn op een Zweedse school… Ik heb inmiddels drie echt boekenwurmen in huis. Wat kunnen wij leren van de Zweden?

Maak lezen belangrijk

Wat je aandacht geeft… juist. Veel schooldagen beginnen hier met ‘högläsning’. Het boek waar de klas op dat moment mee bezig is, wordt onder de camera van de Ipad van de leerkracht gelegd en op het bord geprojecteerd. De leerkrachten lezen samen met de klas het verhaal. Illustraties worden uitgebreid bekeken en besproken.
Er wordt gesproken over de thema’s uit het verhaal. Er worden verbindingen gemaakt met andere vakken en dingen die spelen op school. Je voelt aan alles dat dit prioriteit heeft. (Wist je dat de herfstvakantie hier zelfs ‘läslov’ (leesvakantie) heet? Dat heeft de regering in 2016 besloten om zo de belangstelling onder kinderen voor het lezen te vergroten.)

Lezen is een gedeelde verantwoordelijkheid van school en ouders

‘Hoe gaan jullie het zomerlezen organiseren?’ vroeg de juf van Pepijn ons tijdens zijn ontwikkelgesprek vlak voor de zomervakantie. Ter voorbereiding op dit gesprek moesten we samen een formulier invullen met vragen over lezen. Wat wil je graag lezen? Hoe kunnen wij je helpen? Welke boekentips heb je voor klasgenoten? In de begeleidende brief werden de ouders bewust gemaakt van het belang van lezen, met name tijdens de lange (10 weken!) zomervakantie en worden zij bedankt voor hun inzet en de fijne samenwerking het afgelopen schooljaar.

Lezen is geen huiswerk maar een gewoonte

‘We willen graag dat de kinderen lezen niet als huiswerk zien, maar als onderdeel van het leven’ vertelt de juf. Iedere schooldag lezen de kinderen thuis een stukje uit hun leesboek, samen met hun ouder(s). Tien minuutjes. Het is de bedoeling dat ouders daarna even in gesprek gaan over wat er gelezen is en soms wordt er een kort opdrachtje bij gedaan. En ook op school wordt er vaak tijd vrij gemaakt om even te lezen.

Elke vrijdagmiddag gaat de klas van Pepijn naar de bieb. Daar krijgen ze de mogelijkheid boeken te lenen en in te leveren en lezen ze een half uur boeken. Alleen of in duo’s. De medewerker in de bieb adviseert de kinderen in hun boekkeuze en ook de juffen zoeken enthousiast mee. (Zo enthousiast dat Pepijn de vrijdag voor de kerstvakantie met zo’n grote blauwe Ikea-tas thuiskwam met daarin 21 boeken…)

Kinderen inspireren elkaar

In Nederland geven kinderen elkaar boekentips in de vorm van een boekbespreking. Toch is mijn ervaring dat er veel tijd en energie in een PowerPoint (met veel special effects) en de presentatie ging zitten (‘Nu is het tijd voor de tips en tops. Het liefst veel tips’) en wat minder in het overbrengen van de liefde voor het boek. Hier geen boekbesprekingen, maar wel veel uitwisseling.

Regelmatig pakken de leerkrachten een boek van een kind om centraal te behandelen in de klas. De juf laat het boek aan de klas zien, het wordt gezamenlijk verkend, er wordt een stukje uit voorgelezen en de juf vraagt het kind te delen waarom hij of zij zo enthousiast is oer het boek. Simpel en doeltreffend. Onder het bord op onze school staat een bank met daarop tentoongestelde boeken. Op het grote schoolbord daarboven staan pijlen getrokken naar de boeken, met daarboven een korte uitleg: waarom dit boek? En van wie komt de tip? De tips worden gebundeld en gedeeld met kinderen en ouders uit de klas.

Zelf kiezen uit een rijk aanbod van boeken

Overal zijn boeken op school. Tentoongesteld op de muren in de klas, op de gangen, in de schoolbibliotheek… Het aanbod is groot en divers, er is voor ieder kind iets te vinden. Van fictie tot poëzie tot feitenboeken over natuur en geschiedenis. Vorige week was er een jongen uit de klas enthousiast over zijn boek over… slijm maken! Het boek werd uitgebreid besproken. Daarna stonden de klasgenootjes in de rij bij deze jongen om af te spreken wie het boek na hem mocht lenen.

Leesplezier kun je natuurlijk niet opleggen. Maar we kunnen wel veel doen om het plezier te voeden. Wie doet er mee?”

Verbonden expert

Loth van Veen

Docente en auteur

Loth is docente, auteur, eigenaar van Intermijn en moeder van Pepijn (9), Stach (7) en Teun (5). Loth is opgeleid als docent en gaf jarenlang les in het voortgezet onderwijs en het hbo. Sinds de zomer van 2024 woont Loth met haar gezin in Zweden. Ze renoveert daar een oud huis en verkent het onderwijs in Scandinavië. »

• Column Loth (40) in Zweden: ‘Hierom zijn alle kinderen hier boekenwurmen’
• Columnist Loth (40) in Zweden: ‘Hier op school geen broodtrommelstress en minder ongelijke kansen’
• Column Loth (40) in Zweden: ‘Hoe Zweedse moeders fulltime werken en toch minder burn-outs hebben’