Lisa van den Akker Mentale gezondheid 3 feb 2022, 09:16

Leestijd: 6 minuten

Een hoogsensitief kind is méér dan een ‘teer zieltje’

Overprikkelde kinderen: vroeger had men het gewoon over gevoelige typetjes, en vonden veel ouders dat deze kinderen maar wat harder moesten worden. Ook was er een periode dat het woord ‘Nieuwe Tijdskind’ veel werd gebruikt. Maar tegenwoordig wordt het een ‘hoogsensitief kind’ genoemd. De Amerikaanse Elaine Aron schreef er een boek over: ‘Het hoog sensitieve kind’

Docent psychologie en psychotherapeute Elaine Aron beschrijft hoog sensitieve kinderen in haar boek als teruggetrokken, vroeg wijs, snel van slag en natuurlijk heel gevoelig. Het is het type kind dat overstuur raakt van gewonde dieren, dat maanden na een verhuizing nog steeds heimwee en buikpijn heeft en die het bijvoorbeeld opmerkt als oma de bank heeft verschoven.

Een hoogsensitief kind neemt meer op

Het zijn kinderen die bijna alles zien, horen, ruiken en proeven, terwijl er geen lichamelijke aanwijzingen zijn dat hun zintuigen beter zijn ontwikkeld. Ze nemen gewoon meer in zich op dan andere kinderen en ze hebben ook meer tijd nodig om dingen te verwerken omdat ze dat heel grondig doen.

Men gaat er vanuit dat een hoogsensitief kind een sterk ‘gedragsremmend systeem’ heeft; een soort stop-en-check-systeem in de hersenen dat situaties op veiligheid scant. Ze gaan dan bijvoorbeeld na of een situatie ze bekend voorkomt en of het toen een veilige situatie was.

Meestal duurt het ook even voordat deze kinderen tot handelen overgaan. Het is bijvoorbeeld moeilijk om ze snel tot een simpele keuze te dwingen, omdat ze alle voors en tegens zo uitgebreid doornemen.

Wat als jij en jouw kind allebei hoogsensitief (HSP) zijn?

Een hoogsensitief kind is nodig in de samenleving

Aaron denkt dat 15 tot 20 procent van de kinderen hoogsensitief is. Ze denkt ook dat de hoge sensitiviteit een bruikbare eigenschap is in de samenleving. Daarvoor haalt ze sociaal-historische voorbeelden aan. Ze stelt bijvoorbeeld dat hoog gevoeligen van oudsher de priesters, zieners en helers van de gemeenschap waren.

Terwijl de koning en zijn krijgers zorgden voor verdediging en aanval, waarschuwden de hooggevoeligen voor de mogelijke gevaren. Door hun fijne zintuigen en scherp bewustzijn, merkten zij op wat anderen ontging.

Ook verwijst Aron naar de dierenwereld waar onderzoek is gedaan naar een soortgelijke gevoeligheid. Zij noemt het voorbeeld van twee herten die aan de rand staan van een wei met lekker gras. Het ene hert neemt ruim de tijd om zeker te zijn dat er geen roofdieren op de loer liggen, terwijl het andere hert maar even blijft staan en dan het gras oprent om te eten.

Als het eerste hert gelijk had, is het tweede hert dood. Als het tweede hert gelijk heeft, loopt het eerste hert het beste gras mis en zal het, als dat vaak gebeurt, ondervoed raken, ziek worden en doodgaan. De aanwezigheid van twee strategieën, twee ‘soorten’ in een kudde, vergroot de kans dat die kudde overleeft, wat er die dag op de weide ook gebeurt.

Is je kind hoogsensitief? Zo voorkom je dat hij overprikkeld raakt door school

Goede intuïtie

Ouders van een hoogsensitief kind komen vaak bij Aron met de mededeling dat hun kind dwars door ze heen lijkt te kijken. Dat ze dingen weten, bijvoorbeeld over de relatie van de ouders, die ze logischerwijs helemaal niet kunnen weten. De ouders begrijpen niet hoe dat kan en dichten hun kinderen soms paranormale gaven toe.

Dat is misschien in uitzonderlijke gevallen ook zo, maar meestal hebben ze gewoon alle signalen die iemand uitzendt heel goed gevoeld en begrepen en komen ze op die manier tot hun conclusies. Ze combineren alle (non-verbale) informatie van iemand en vormen zo een beeld. Omdat hun informatieverwerking vaak onbewust gebeurt, kunnen ze vaak niet vertellen hoe ze weten wat ze weten. Zo lijken hun uitspraken soms bovennatuurlijk, maar vaak is het dus vooral een kwestie van een goede intuïtie.

Hun gevoeligheid uit zich vaak ook lichamelijk. Ze hebben bijvoorbeeld een overactief immuumsysteem waardoor ze allergisch zijn voor dingen en ze hebben snel pijn of vinden de omgeving te koud of te warm. Dit is natuurlijk helemaal niet handig en als ouder kun je wel eens gek worden van dit ‘gezeur’.

Elaine benadrukt in haar boek dat uiteraard ieder kind wel eens zeurt, maar dat hoog sensitieve kinderen wel degelijk snel last van dingen hebben. Over het algemeen voelen ze gelukkig goed aan waar hun grenzen liggen en trekken ze zich op tijd terug. Vooral tijdens schoolreisjes, feestjes of andere drukke gelegenheden willen ze na een tijdje vaak alleen zijn. Ze worden dan soms als spelbrekers gezien, maar in principe beschermen ze zichzelf dus alleen maar tegen een teveel aan prikkels.

Structuur is belangrijk

In haar boek geeft Elaine ook tips aan ouders en leerkrachten om en hoogsensitief kind te begeleiden. Door alle indrukken die ze in zich opnemen, is het belangrijk om hoog sensitieve kinderen veel structuur te bieden en dat bijvoorbeeld ook op vakantie vast te houden. Als er dingen gaan veranderen, als ze bijvoorbeeld verhuizen of in een nieuwe klas komen, moeten ouders en leerkrachten dit zo vroeg mogelijk met de kinderen bespreken zodat ze vast aan het idee kunnen wennen.

Hoog sensitieve kinderen houden over het algemeen niet van verrassingen. Ook raadt Aron aan om nieuwe dingen in kleine stapjes aan te leren zodat ze niet in een keer overweldigd raken door alle informatie. Als laatste wijst ze erop dat voldoende slaap voor alle kinderen natuurlijk belangrijk is, maar dat dit bij hoog sensitieve kinderen extra van belang is omdat het een van de weinige momenten is dat ze echt uit kunnen rusten zonder de hele wereld in zich op te nemen.

6x tips om verantwoord om te gaan met een hoogsensitief kind

Is mijn kind hoog sensitief?

In haar boek geeft Elaine Aron een vragenlijst waarmee ouders kunnen onderzoeken of hun kind hoog sensitief is. Als op dertien vragen of meer het antwoord ‘ja’ luidt, is een kind waarschijnlijk hoog sensitief. Je herkent een hoogsensitief kind ook aan de volgende punten:

Mijn kind…

1. Schrikt snel.
2. Heeft last van kleren die kriebelen, naden in sokken of kledingmerkjes tegen zijn/haar huid.
3. Houdt over het algemeen niet van grote verrassingen.
4. Leert meer van vriendelijke terechtwijzing dan van een strenge straf.
5. Lijkt mijn gedachten te kunnen lezen.
6. Gebruikt moeilijke woorden voor zijn/haar leeftijd.
7. Ruikt elk vreemd geurtje.
8. Heeft een scherpzinnig gevoel voor humor.
9. Lijkt zeer intuïtief.
10. Is moeilijk in slaap te krijgen na een opwindende dag.
11. Heeft moeite met grote veranderingen.
12. Wil zich verkleden als zijn/haar kleren nat of zanderig zijn geworden.
13. Stelt veel vragen.
14. Is een perfectionist.
15. Heeft oog voor het verdriet van anderen.
16. Houdt meer van rustige spelletjes.
17. Stelt diepzinnige, beschouwende vragen.
18. Is zeer gevoelig voor pijn.
19. Kan slecht tegen een luidruchtige omgeving.
20. Heeft oog voor detail (iets dat van plaats is veranderd, een verandering in iemands uiterlijk en dergelijke)
21. Kijkt eerst of het veilig is alvorens ergens in te klimmen.
22. Presteert het best wanneer er geen vreemden bij zijn.
23. Beleeft situaties intensief.

Zo herken je of je zoon of dochter hoogsensitief is

‘Het hoog sensitieve kind’ door Elaine Aron.