Redactie Eten en Voeding 30 jul 2021, 16:51

Leestijd: 7 minuten

Gewoon eten is gezond genoeg!

Super foods, raw food, het Paleo-dieet. Frans Kok, hoogleraar Voeding en Gezondheid, heeft alle mogelijke voedingshypes voorbij zien komen. En hij is ze meer dan zat. “Geef je kind gewoon eten. Dan krijgt ‘ie alles wat hij nodig heeft.” En nee, er is niks mis met een patatje.

Met gewoon eten is helemaal niks mis

Moeder Francis geeft haar zoon Tommy alleen rauw voedsel te eten, zoals heel Nederland kon zien in de spraakmakende documentaire Rauw! Haar geloof in de heilzaamheid van raw food ging zo ver dat ze haar zoon er zelfs voor van school haalde en daarmee een uithuisplaatsing riskeerde. Anderen zweren bij een dieet zonder kleur-, geur- en smaakstoffen om adhd-klachten te bezweren. Of bij het Paleo-dieet, dat is afgekeken van de oermens. Sommigen gaan mee in de nieuwste trend: het in grote hoeveelheden naar binnen werken van zogenaamde superfoods, zoals açaí-bessen en chiazaadjes. En de rest? Die vraagt zich vertwijfeld af wat ze hun kinderen toch in hemelsnaam moeten voorschotelen.

Laat ze genieten

Dat het belangrijk is wat we eten, daar is iedereen het wel over eens. We zijn tenslotte wat we eten – in de meest letterlijke zin. Mineralen, de meeste vitamines en essentiële aminozuren kunnen we niet zelf aanmaken. Die moeten dus in onze voeding zitten. En zelfs voor de enkele stoffen die we wél zelf kunnen produceren – bijvoorbeeld vitamine D uit zonlicht, of vitamine A uit bèta-caroteen – hebben we de juiste voeding nodig.

Voor kinderen is voeding extra belangrijk. Ze moeten er immers groot en sterk van worden, zoals we ze steeds vertellen als ze hun bordje niet willen leegeten. Maar waar bloeit je kind nou echt van op? Dat weet prof. dr. Frans Kok, hoogleraar Voeding en gezondheid aan de Wageningen universiteit. “Een kind bloeit op van een lekker patatje met mayo en een heerlijk ijsje!”, antwoordt hij lachend. Ongetwijfeld. Maar dat zijn toch tegelijkertijd de voedingsmiddelen die we zoveel mogelijk moeten vermijden? Kok vindt van niet. “Genieten van voedsel is ontzettend belangrijk, daar kikkert een kind echt van op.” En daar heeft hij wel een punt. Het humeur van mijn eigen dochters (4 en 7) is inderdaad meer gebaat bij een ijsje dan bij een courgette. Want hoe ik die groente ook bereid – verstopt in een sausje, knapperig roergebakken of opgediend in de vorm van vrolijke sterretjes – ze walgen ervan. Maar ja, vitamientjes hè.

Groente gezond

“Groente is zeker gezond”, beaamt professor Kok. “Er zitten vezels, vitaminen en mineralen zoals kalium in. Maar je hoeft het niet te overdrijven. Voor een kind tussen 4 en 8 jaar is de aanbeveling 100 tot 150 gram groente per dag, vanaf 9 jaar 150-200 gram en vanaf 14 jaar 200 gram. Die groente hoef je ook niet allemaal in één maaltijd te proppen. De ervaring leert dat groenten geserveerd als soep of saus prima gegeten worden.” En wat als je kind domweg nauwelijks groenten lust? “Tja, een kind moet elk voedingsmiddel gemiddeld wel tien of twintig keer proeven voordat hij het lekker begint te vinden. Blijven aanbieden dus. En echt, een patatje met mayo is heus niet zo slecht, zolang je het maar niet elke dag eet.”

Weg met de voedingshypes

De voedingsexpert is alle hypes meer dan zat. “Ik werk al 35 jaar in dit vakgebied en heb van alles voorbij zien komen – de ene hype nog gekker dan de andere. In de jaren zeventig was macrobiotisch eten je-van-het, later was melk opeens niet goed meer of moest brood de verdomhoek in. En tegenwoordig zijn kinderen zogenaamd overal allergisch voor, zonder dat er ooit een dokter naar gekeken heeft. Zo zijn kleurstoffen taboe vanwege adhd-klachten, terwijl wetenschappelijk gezien nooit een eenduidig verband is aangetoond. Soms mogen kinderen van hun ouders alleen nog maar rauw voedsel eten. Door al die hypes weten veel mensen niet meer wat goed voor ze is.”

Deze voeding heeft antidepressieve effecten op je hersenen en die van je kind

Dat de media allerlei ‘kennis’ over voedingsmiddelen de wereld in slingeren, is Kok een doorn in het oog. “Het publiek vraagt niet waar die kennis op gebaseerd is – gaat het om één enkel onderzoekje? Zijn er misschien ook onderzoeken die het tegenovergestelde laten zien? Voeding is zo complex, het is een heel moeilijke wetenschap. Achterhalen of één bepaald voedingsmiddel goed of slecht voor de mens is, is haast niet te doen.”

Schijf van vijf

Over voedingspatronen is wél het nodige bekend. “Het is misschien teleurstellend, maar een gezond eetpatroon bestaat heel saai uit de schijf van vijf: groenten en fruit, volkoren graanproducten zoals brood, rijst, pasta en aardappelen, goede vetten, eiwitten uit zuivel, vlees, vis en vleesvervangers en vocht. Dat patroon kent heel veel verschillende invullingen. Je kunt in een Aziatisch land even goed een gezond eetpatroon volgen als met het populaire mediterrane dieet of zelfs met onze eigen oer-Hollandse pot. Stamppotten met zuurkool, boerenkool, appeltjes… Daar is niets mis mee.” En daar hoef je dus ook geen supplementen aan toe te voegen? Van die grappige beertjespillen bijvoorbeeld, speciaal bedoeld voor kinderen? “Er zit natuurlijk een hele industrie achter, maar vitaminepillen zijn grotendeels overbodig. Er is in ieder geval nog nooit overtuigend aangetoond dat de gezondheid van kinderen erbij gebaat is om supplementen te slikken, behalve dan vitamine D bij jonge kinderen, zwangeren, senioren en mensen die weinig zonlicht krijgen.”

Verder lijken er eerder nadelen aan het gebruik van supplementen te kleven. Maar vitamines plas je toch gewoon weer uit als je er te veel van binnenkrijgt? “De in water oplosbare vitamines – C, de B-vitamines en foliumzuur – plas je inderdaad na verloop van tijd weer uit. Maar de vitamines die in vet oplosbaar zijn – A, D, E en K – stapelen zich op in je lichaamsvet”, antwoordt Kok. “En dat kan gevaarlijk zijn. Te veel vitamine A is bijvoorbeeld schadelijk tijdens de zwangerschap, en ook te veel vitamine D geeft toxische effecten. Vanwege het stapelen is elke dag een beetje te veel al gevaarlijk.” Ook vitamine C is in grote hoeveelheden giftig – het gedraagt zich dan precies als die vrije radicalen die het eigenlijk hoort weg te vangen, en beschadigt onze cellen.

Supplementen onnodig

Wetenschappers hebben grote studies samengevoegd, zodat ze naar de effecten van supplementen op wel 300.000 mensen konden kijken, vertelt Kok. En wat blijkt? Mensen die supplementen slikken, leven niet langer. Sterker nog, ze lijken juist éérder dood te gaan. Doe maar gewoon goed, met een gezond eetpatroon krijgen we alles binnen wat we nodig krijgen, ook zonder pillen. Maar hoe zit het dan met raw food? Is daar ook een gezond voedingspatroon mee samen te stellen? “Dat is zo goed als onmogelijk. Wij zijn in de loop van tienduizenden jaren gewend geraakt aan gekookt en gebakken voedsel, onze darmen zijn daarop ingesteld. Veel soorten voedsel kunnen wij rauw niet meer eten, daar worden we ziek van. Bovendien zijn we minder goed in staat om voedingsstoffen op te nemen uit rauw voedsel. Met vegetarisch voedsel kun je overigens wel voorzien in je behoeften, maar met veganistisch voedsel – dus ook geen eieren en zuivelproducten – wordt het erg lastig.”

‘Gewoon’ eten dus. Maar eten zoals we het nu doen, is toch ook niet goed? Want hoe komt het dan dat er zoveel kinderen te dik zijn? “Ik zie dat vooral als het gevolg van te veel willen verwennen. Met een ijsje nu en dan of een patatje is niks mis, maar je moet het niet continu geven. Bewaar dat voor speciale gelegenheden: uit eten gaan, op vakantie… De normale situatie moet gezonder zijn. Verder spelen er reclames en meer subtiele verleidingen mee om je te buiten te gaan aan snoep en snacks, plus het overal beschikbaar zijn van ongezond eten. Zo ontstaat de obesitasepidemie.” Kok ziet hierin ook een verantwoordelijkheid voor de voedingsindustrie én de retailers, zoals de supermarkt. “Fabrikanten werken al aan minder vet, zout en suiker in hun voedingsproducten, maar dat gaat niet snel en ver genoeg. En zowel producenten als retailers zouden terughoudend moeten zijn met reclame, vooral als die gericht is op kinderen. De overheid mag daar wat mij betreft veel strenger in zijn.”

Maak je kind bewust

Leg kinderen al op jonge leeftijd uit hoe hun lichaam werkt, pleit Kok. “Vertel ze over de miljarden cellen waar hun lichaam uit bestaat en hoe die samen hun weefsels en organen vormen. Dat hun hart, hersenen en spieren allemaal hun eigen trucjes kunnen, en dat ze daarvoor al die moleculen nodig hebben die je door je mond naar binnen stopt. Die organen hebben behoefte aan een enorme variatie aan stoffen. Maak kinderen ervan bewust dat hun organen het moeten doen met de voeding die ze eten, hun leven lang, elke dag opnieuw.”

Dit artikel is geschreven door Diana de Veld voor J/M voor Ouders.