Lisette Gerbrands School Vandaag, 11:02

Leestijd: 4 minuten

Onderwijsdeskundige: ‘Pyjamadagen en knutselopdrachten lijken leuk, maar vergroten ongemerkt de ongelijkheid’

Een pyjamadag, een spreekbeurt, een zakje kastanjes voor de herfsttafel, of de jaarlijkse stressklassieker: de surprise. Voor veel scholen zijn dit leuke, creatieve manieren om het schoolleven kleur te geven. En vaak zijn ze dat ook. Maar achter de keukentafel blijken deze ogenschijnlijk kleine opdrachten soms veel meer te vragen dan leerkrachten kunnen zien.

Ellen Donkers, senior inhoudsdeskundige Opgroeien en opvoeden bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), legt uit waarom dat zo is en hoe scholen met een paar simpele aanpassingen meer gelijkheid kunnen creëren.

‘Laagdrempelig’

Voor scholen voelt een pyjamadag of herfstknutselmiddag als een warm, verbindend idee: iedereen doet mee, het kost niets en het zorgt voor plezier. Maar dat is niet voor elk gezin de realiteit, zegt Ellen. “Bij gezinnen in armoede zijn pyjama’s vaak niet vanzelfsprekend. Kinderen slapen in oude kleding of in hun ondergoed. Een nieuwe pyjama kopen ‘voor die ene schooldag’ is simpelweg geen optie. Soms melden ouders hun kind dan ziek. Niet omdat ze niet willen, maar omdat ze geen andere uitweg zien.”

Hetzelfde geldt voor feestkleding met kerst, verkleedkleding voor carnaval, of opdrachten waarbij kinderen kastanjes mee moeten nemen. Wie in een wijk zonder groen woont, kan simpelweg niets rapen. En voor gezinnen met weinig middelen voelt een ritje naar een bos of park als een enorme drempel.

En dan zijn er nog de surprises. “Daar heb je thuis knutselspullen voor nodig: verf, papier, karton, tape, glitter. Spullen die niet elk huishouden heeft. Voor veel ouders is dat stressvol: óf ze moeten iets kopen dat eigenlijk niet in het budget past, óf ze voelen zich bezwaard omdat ze hun kind niet kunnen bieden wat andere kinderen wel hebben.”

Kleine opdrachtjes, grote verschillen

We zeggen vaak dat “iedereen gelijk is in de klas”, maar dat is maar een deel van het verhaal. Zodra een opdracht thuis moet worden uitgevoerd, nemen verschillen in thuissituatie het over.

Ellen: “De leefomgeving van kinderen beïnvloedt hun schoolsucces. En juist opdrachten die je thuis moet doen, leggen die verschillen bloot. Het gaat dan niet alleen om spullen, maar ook om tijd, rust en ruimte. Sommige ouders kunnen uitgebreid helpen met een werkstuk of spreekbeurt. Andere ouders hebben onregelmatige diensten, een taalachterstand, meerdere banen, of simpelweg al zoveel aan hun hoofd.” Wat voor het ene gezin een gezellige knutselmiddag is, is voor het andere gezin een stressvolle puzzel van tijd, geld en organisatie.

Meest onderschatte stressfactor

Naast geld en tijd is er nog iets dat zwaar weegt: mentale belasting. “Je vraagt ouders voortdurend om dingen te onthouden: dat melkpak, die pyjama, dat setje kastanjes, het zakje voor de traktatie, dat bloemenkransje voor de lenteshow. Al die losse verzoeken stapelen zich op”, zegt Ellen. “Speciale dagen zijn leuk, maar te veel ‘speciale’ dagen zorgen voor stress. Een balans vinden is heel belangrijk.”

Ouders betrekken hoeft niets te kosten en hoeft ook niets extra’s te vragen, benadrukt Ellen. “Op school een inloop organiseren waarbij ouders even meekijken in de klas? Dat kost niets. Een koffieochtend? Een ouderkamer? Of surprises laten maken in de aula met materialen van school? Dat werkt fantastisch, en het voorkomt dat je afhankelijk wordt van wat ouders thuis kunnen bieden.” Het gaat niet om niets meer vragen, maar om bewuste keuzes. “Je mag ouders best iets laten bijdragen. Maar niet te vaak, en niet zonder alternatieven.”

Kleine aanpassingen, grote impact

Het is niet de bedoeling dat scholen stoppen met leuke activiteiten. Integendeel, zegt Ellen. “Speciale dagen kunnen juist heel verbindend zijn. Maar het is belangrijk om stil te staan bij wat je van ouders vraagt en om te zorgen dat elk kind mee kan doen, ongeacht de thuissituatie.” Want achter elke pyjamadag of knutselopdracht schuilt een gezin dat zijn best doet. En soms betekent ‘meedoen’ dat er net iets meer begrip nodig is. En als scholen dat zien, wordt onderwijs niet alleen leuker, maar ook eerlijker.